مورخ و کتاب‌خانه‌های دیجیتال

سال ها پیش وقتی رسانه‌ها خبر از شکل گیری کتاب خانه‌های دیجیتال می‌دادند، کسی باورش نمی‌شد که فناوری دیجیتال وارد حوزه کتاب‌های تخصصی علوم انسانی شود. سال ها گذاشت تا موسسه نور، نرم افزار سیره نبوی را منتشر کرد. نرم‌افزاری با کتاب‌های محدود؛ ولی با امکانات فوق العاده، ازجمله مقایسه دو کتاب با یکدیگر. چیزی که مورخ در آزمایشگاه تاریخ، بسیار به آن نیاز داشت. این موسسه در سال ۱۳۸۹ نرم افزار تاریخ ایران اسلامی را تولید کرد. نرم افزاری که شماری از کتاب های تاریخی معاصران را هم در برمی گرفت و مطمئنا به این لحاظ مورد پسند محققان حوزه تاریخ که دنبال سرچشمه ها و منابع اصلی هستند نبود.
در این سال ها البته با گسترده شدن دامنه کتاب های موجود در این نرم افزارها کسی فقط برای مقایسه سراغ آن نمی رود. خوبی اش این است که با جست و جو درباره هر مطلب، و با بررسی نتیجه جست و جو، خود به خود سیر شکل گیری یک مطلب به دست می‌آید. آن چه روشن می شود این است که بسیاری از این کتاب های معاصران، هیچ مطلب تازه ای ندارد. عین همان مطالب موجود در آثار گذشتگان تکرار شده و اگر استثنائا تفاوت کوچکی دارد، حاصل اشتباه کاری بر اثر برداشت غلط و یا ندانم کاری بر اثر عربی ندانی است. چه لغات بسیاری که این ها به زبان عربی افزوده اند که نه تنا در کتاب های تاریخی که در هیچ کتاب دیگری نیست. گه گاه هم انکار تمام شواهد و طرفداری کردن از فردی که از او خوششان می آمده و یا هم عقیده آن ها بوده همراه با داد و بیداد.
انگار قرار بود که تحقیقات کلاس روش تحقیق در تاریخ در دوره کارشناسی، تازه و تحلیلی باشد نه این که بعد از گرفتن دکتری تاریخ، کتاب هایی چاپ کنیم که گردآوری آثار دیگران است و البته گردآوری از نوع نادرستش با ارجاعات فله‌ای و شبه تحقیقی که معلوم نیست چه قدر از مطلب از این منبع است و چه قدر از آن منبع و چه چیزی از کجا آمده است.
با پیشرفت نرم افزارها امیدواریم که این افراد به خودشان بیایند، گیرم که بر اثر نبود منابع، چند اثر از آن ها وارد چارت های درسی هم شده باشد، باید دانست که این آثار، ماندگاری ندارند؛ چون تولیدکنندگان آن، نه تاریخ نگاری می دانند و نه تاریخ نگری.