جایگاه و ساختار منصب کدخدا در مدیریت روستایی ایران

از مشروطه تا پایان حکومت پهلوی‌اول (۱۲۸۵ تا ۱۳۲۰ش/ ۱۹۰۶ تا ۱۹۴۱ م)

نویسندگان: یوسفی‌فر، شهرام؛ جنگجو، شهناز
مجله: فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهشهای تاریخی، سال ششم، شماره سوم، پاییز ۱۳۹۳

یکشنبه ۱۶ خرداد ۱۳۹۵
دریافت فایل
در پی اقداماتی که از دوره مشروطه در راستای گسترش دایره نفوذ حکومت در اقصا نقاط کشور صورت گرفت، تغییراتی در ابعاد مختلف مدیریت روستایی از جمله منصب کدخدایی و ساختار و کارکردهای آن ایجاد گردید. هدف مقاله حاضر بررسی منبع اقتدار این منصب، جایگاه و ساختار آن در مدیریت جامعه روستایی، کارکردها و همچنین حقوق آن از برقرای مشروطه تا پایان حکومت پهلوی اول می‌باشد. در این پژوهش از نظریه ماکس وبر در باب سلطه استفاده شده است. طبق این نظریه سلطه یا براساس سنت استوار است و قدرت ناشی از ساختار سنتی است و یا مبتنی بر قانون است. سوال‌های پژوهشی این مقاله نیز عبارتند از اینکه آیا اقتدار کدخدا در دوره مورد بحث، متاثر از سنت بوده یا قانون، و اینکه آیا کدخدا در این دوره نمایندگی مالک و دولت را در روستاها برعهده داشته است یا نمایندگی روستائیان را در برابر دولت و مالک. روش تحقیق در این مقاله توصیفی– تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای– اسنادی می‌باشد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که منشاء اقتدار کدخدا در این دوره با هیچ یک از دو نوع نظریه سنتی یا قانونی سلطه بصورت کامل قابل تبیین نیست و اقتدار وی ترکیبی از هر دو نوع منبع اقتدار، یعنی سنت و قانون بوده است. همچنین کدخدا در این دوره بیشتر نمایندگی مالک و دولت را در میان روستائیان ایفا می‌کرده است.
نظر شما