عرضه فراوان برای تقاضای کم

مراکز دانشگاهی علوم انسانی در این روزها با رکود فراوانی مواجه هستند. دربسیاری از رشته ها همچون تاریخ ، فلسفه،علوم سیاسی ، جغرافیا و...دیگر دانشجوی مقطع کارشناسی یا وجود ندارد یا آنقدر تعداد این جویندگان علم پایین است که دیگر دانشگاه ها رغبتی برای توسعه این رشته ها ندارند . در این اوضاع ، دانشجویی که تمام آمال زندگی خود را در دانشگاه ها جستجو می کرده و در بسیاری از مباحث و روش ها دچار ضعف است، سعی می کند برای تکمیل و ترمیم دانش خود از کارگاه ها ونشست های تخصصی خارج از محیط آکادمیک هم استفاده کند و اینجاست که مصائب آغاز می شود البته این آسیب ها در دانشجویان تحصیلات تکمیلی هم مشاهده می شود. واقعا سوال اینجا مطرح می شود. یک محقق نجوم ، جامعه شناس و یا ... چگونه وارد مبحث تاریخی می شود که از آن کمترین اطلاعی هم ندارد و بدون هیچ رویکرد روشی و علمی وارد اینگونه مباحث می شود ؟ نگارنده در همین چند روز اخیر در دو نشست تخصصی میان رشته ای شرکت کرده که شوربختانه تنها توانایی بارز سخنران، برند دانشگاه خارجی بود که با خود حمل می کرد و در هر دو نشست سخنان فراوانی ایراد فرمودند.
نکته قابل تامل در آنجا بود که اندک افراد حاضر در هر دو نشست که به خاطر علاقه شان به موضوع و نه به خاطر پر کردن ساعات کار در جلسه استاد حضور داشتند، تسلط بیشتری نسبت به موضوع جلسه داشتند.
در این قبیل موارد ، گاهی بیشترین مشکل از نوع انتخاب عناوین و یا بسته بندی شیکی است که سخنران تهیه می کند بدون انکه به غنای محتوایی آن توجه چندانی کند و حرف تازه ای برای حضار داشته باشد.
نکته تاسف اور دیگر این که در بعضی از این جلسات سریال وار شما با یک محتوای مشترک و بدون کمترین تغییر روبرو هستید . البته عدم حضور اساتید شناخته شده همین رشته های تخصصی دانشگاهی را در این نشست ها وکار گاه ها را نمی توان به هیچ طریقی توجیه کرد . این اتفاق در چند نشست تخصصی یک ماه اخیر هم افتاده است. جالب این که بسیاری از این نشست ها وکارگاه ها، بهره خاصی برای دانشجویان نداشته . حتی این آسیب به دانشگاه های مادر همچون دانشگاه تهران هم رسیده است وکیفیت با تمام توانش فدای کمیت شده است.
جالب اینکه وقتی یک سخنران از آن طرف مرزها می آید ما هرچه فرش قرمز داریم برای آن عزیزان پهن می کنیم اما قدر اساتید وطنی و اساتید ایرانی در خارج از این مرزها را چندان نمی دانیم. باید به این نکته هم اشاره کرد که چه بسا محققین داخلی برجسته ای هستند که بسیار بیشتر به موضوع احاطه دارند وباید از ان ها نیز دعوت شود. در مقابل شماری از محققین ارزشمند مقیم خارج هم هستند که حضورشان به ارتقای علوم انسانی در ایران کمک خواهد کرد.
در میان این انبوه نشست ها که گاهی تعداد سخنرانان حتی از حضار آن بیشتر است، چند سخنرانی هم بود که با رضایت حضار مواجه شد. از جمله نشست تخصصی در رشته تاریخ معاصر خاورمیانه با سخنرانی دکتر مجید تفرشی در باره: زندگی، زمانه و کارنامه گرترود بل، که بارضایت بسیار حضار روبرو شد وهمچنین سخنرانی جالب توجه دکترسید جواد طباطبایی ، باید از برگزار کنندگان همچنین نشست هایی مانند پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، موسسه خانه اندیشمندان علوم انسانی و موسسه تاریخ معاصر تشکر کرد که با نیت خیر، میزبانی این نشست هارا بر عهده دارند و زحمات فراوانی را در این راه متحمل شده اند.
به نظر من، ملاک ارزیابی و قضاوت سخنرانیهای تخصصی تاریخی باید محتوای علمی، کم و کیف داده ها، تحلیل، تازگی، جذابیت و نحوه ارائه مطالب باشد نه محل زیست و کار داخلی و خارجی سخنران.
واقعا باید فکر عاجلی برای این علوم انسانی مظلوم شود تا از این بحرانی که خودش ایجاد کرده رهاشود و تالیفات و کتاب هایی تولید شود که دارای رویکرد علمی باشد و از پخته خواری های رایج فاصله بگیرد این تلاش مستلزم یک همکاری و تلاش سختی است که باید در یک گذار کوتاه مدت اتفاق بیفتد .