قیام عادلشاه

یکی ازپردامنه ترین قیام های روستایی ایران، قیام عادلشاه معروف به غریب شاه گیلانی است.این قیام روستایی، ۲۸۵سال پیش از پیدایش نهضت مشروطه درگیلان روی داد ومردم نواحی روستایی وقشر متوسط شهری درآن شرکت داشتند.این قیام، درسال۱۰۳۸ه.ق، در نخستین سال سلطنت شاه صفی، نوه وجانشین شاه عباس یکم روی داد.خلاصه التواریخ معصوم بیگ اصفهانی، خلاصه التواریخ ملاکمال منجم، سفرنامه آدام اولیاریوس وبه ویژه کتاب تاریخ محلی گیلان اثر عبدالفتاح فومنی این قیام را گزارش کرده اند.فومنی، بیش از دیگران به این قیام پرداخته است.برخلاف افرادی چون:ادوارد گیبون و...، که معتقدند تاریخ رافاتحان می نویسند و بدین وسیله همه تاریخ راساخته وپرداخته ی مورخان درباری می دانند، باید گفت که اینگونه نیست.بهترین گواه جهت رد این نظر، مطلبی است که عبدالفتاح فومنی، درباره ی سبب شروع قیام عادلشاه یا غریب شاه نوشته است.این مورخ رسمی، قیام رامشروع دانسته وبه دفاع ازآن پرداخته است.به نوشته ی فومنی می پردازیم:....چون زمان وزارت اصلان بیگ وپسرش اسمعیل بیگ ومیرزا تقی اصفهانی ومیرزا عبدالله قزوینی، مدت ۱۷سال درگیلان بیه پس امتداد یافته بود، مردم ازطول زمان وزارت ایشان وظلم وعدوان به تنگ آمده وازتحکمات ملازمان ومنصوبان رعایا، ظلم ها دیده وستم ها کشیده بودند وازتحمیلات واطلاقات بی ملاحظه ناموجه بی وجه ایشان جمعی کثیر ازمستاجران وتحویلداران وکدخدایان ورعایا متواری گشته در ذی اختفا می گردیدند وهرچند به اردو رفته حالات راعرض می کردند، بهبودی نمی دیدند ومدت ممتد۵۰سال نیز مصروف شده بود وفتنه وفتور گیلان برطرف شده وارباب داعیه نیز درکمین فرصت نشسته منتظر فرصت می بودند. .. (تاریخ گیلان، عبدالفتاح فومنی، کتابفروشی فروغی، چاپ ۱۳۵۳، ص۱۹۹).او درادامه افزوده است:لشکر عادلشاه به هرسرزمین که می رسیدند ازآوازه ی نقاره، جمعیت ایشان زیاد می شد. (ص۲۰۱) عادلشاه، سپاه خودرا ازغارت ابریشم دیوان وتاراج اموال ضبط ومنع نمودند. (ص۲۰۲) جارفرمودند که لشکر به خانه های رعایانزول نکنند ویک دینار به طریق ظلم وتعدی ازاحدی نستانند وخود به دارالاماره فرود آمده لشکریان درمیدان ودکاکین توقف نمودند وتمام شب بیدار وهشیار بودند.