آسوریان در جنگ جهانی اول

جنگ جهانی اول یکی از مهمترین مقاطع تاریخ معاصر ایران است که متاسفانه برغم صد سال از گذشت آن، وقایع و رخدادهای مرتبط با آن هنوز تا حد زیادی ناگفته و نانوشته باقی مانده اند. سرگذشت آسوریان ایران و عثمانی در این مقطع یکی از مسائلی است که متاسفانه باوجود اهمیت غیرقابل انکار آن، مغفول واقع شده و بدتر آنکه تحت تاثیر روایت‌های ناقص، تصویر آشفته‌ای از این موضوع در تاریخ معاصر کشورمان نقش بسته است.
کتاب راه بی‌سرانجام در راستای رفع روایت یکجانبه‌گرایانه‌ای که تا به امروز نسبت به آسوریان در جنگ جهانی اول وجود دارد اقدام به بهره‌گیری از اسناد و منابع نویافته کرده است. به عبارت دیگر، این پژوهش برخلاف روایت نهادینه شدة موجود از مساله که صرفاً بر آثار تاریخنگاران آذربایجانی (احمد کسروی، رحمت الله معتمدالوزاره، رحمت الله توفیق، محمد تمدن، امین الشرع خویی، علی دهقان، احمد کاویانپور) استوار است، به تفصیل به استفاده از اسناد منتشر نشدة وزارت خارجه، اسناد آرشیو ملی، اسناد منتشر نشده وزارت خارجه بریتانیا، روزنامه‌ها، دست نوشته‌های آسوریان، یادداشت‌های مسیونری‌های غربی، پژوهش‌های جدید نویسندگان آسوری و غربی، و همچنین پژوهش‌های کُردی متکی بر اسناد روسی و انگلیسی اقدام کرده است و بدین وسیله روایتی مبتنی بر تعدد منابع ارائه داده است.
کتاب متشکل از یک مقدمه و پنج فصل و سه پیوست می‌باشد. برخی از محورها و مسائل مورد بحث در این فصول برای نخستین بار مطرح می‌شوند مثلاً مساله ظهور ناسیونالیسم در میان آسوریان، قتل‌عام و درحقیقت نسل‌کشی مسیحیان خوی (اعم از آسوری و ارمنی)، و ... . دیگر موضوعات نیز با استفاده از اطلاعات و داده-های نویافته به گونه‌ای متفاوت بازخوانی شده‌اند که از جملة چنین مواردی می‌توان به نقش و عملکرد کاپیتان گریسی در تشکیل قوای مسلح مسیحی، چگونگی وقوع جنگ مسلمان و مسیحی در ارومیه، پشت پردة قتل مارشیمون و مواردی دیگر اشاره کرد. از آنجا که یکی از دغدغه‌های اصلی پژوهش حاضر پایبندی به رسالت علمی، یعنی خلق نوآوری و تازگی بوده است جای جای کتاب مملو از تازگی و نوآوری می‌باشد. رویهمرفته باید گفت برخلاف روایت غالب در تاریخ ایران که کاملاً علیه آسوریان و فعالیت‌هایشان در جنگ جهانی اول است، پژوهش حاضر با مراجعه به قرن نوزدهم و بررسی سیر تحولات مدنی- سیاسی آسوریان، اقدام به ترسیم زمینه‌هایی کرده است که با تکیه بر آنها کنش‌های آسوریان در ربع نخست قرن بیست قابل فهم‌تر می‌باشد. بر این اساس بنظر می رسد در راه بی سرانجام سرگذشت آسوریان آنگونه که بوده روایت شده است.