گزارش نشست نقد و بررسی کتاب ملاحظات و محاکمات

نشست نقد و بررسی کتاب ملاحظات و محاکمات (دو لایحه در تحدید حدود ایران و عثمانی) با حضور پژوهشگر کتاب؛ دکتر نصرالله صالحی روز سه‌شنبه مورخ ۱۱اردیبهشت ماه با حضور جمعی از استادان، پژوهشگران و دانشجویان تاریخ در باشگاه دانشجویان دانشگاه تهران برگزار شد. سخنرانان این نشست، دکتر نصرالله صالحی مصحح و پژوهشگر کتاب، استاد کاوه بیات، دکتر منصور صفت‌گل، استاد و عضو هیات‌علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران و دکتر گودرز رشتیانی استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران بودند که به نقد و بررسی جوانب مختلف کتاب پرداختند.
این نشست که به همت کانون مطالعات بینارشته‌ای دانشگاه تهران و با حمایت معاونت فرهنگی دانشگاه تهران برپا شد دومین نشست از سلسله‌نشست‌های تاریخ دیپلماسی ایران بود که در راستای شناساندن و عمومی کردن بخش‌های مهم تاریخ ایران برگزار شد.
در ابتدای مراسم به بررسی موضوعی کتاب پرداخته شد که بیانگر کشمکش‌های مرزی ایران و عثمانی و اولین گام‌های جدی ایران در عرصه گفتگوهای دیپلماتیک بین‌المللی است. به گونه‌ای که به گفته دکتر صفت‌گل می‌توان این کتاب و مذاکرات دیپلماسی آن را به نوعی استمرار مناسبات دیپلماتیک ایران عصر صفوی در دوران قاجار دانست. آنچه که در میان بیانات سخنرانان بیشتر جلب‌توجه می‌کرد دقت ویژه به شخص نویسنده کتاب یعنی میرزا محبعلی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو است. وی که عهده‌دار مذاکرات مرزی با عثمانی بود و به خوبی توانسته در قامت یک شخصیت دیپلماتیک که تاریخ سرزمین خویش را به خوبی می‌دانسته و از سابقه و پیشینه مذاکرات مرزی ایران در دوران‌های گذشته آگاه بوده قد علم کند. محبعلی‌خان مرندی از جمله وطن‌پرستانی بود که بر تاریخ ایران به خصوص عهد صفوی و همچنین تاریخ عثمانی تسلط داشت که بی‌شک این تسلط از عوامل موفقیت وی در امر مذاکرات بوده است.
دکتر منصورصفت‌گل ریزبینی مرندی را در جمع آوری منابع قابل‌تقدیر دانست. وی نه تنها به منابع مکتوب چون شرفنامه، منشات فریدون‌بیگ و اسناد موجود اکتفا نکرده بلکه به منابع شفاهی نیز مراجعه نموده است. او به قدری در کار خود که تعیین حدود ایران بوده دقیق عمل کرده که حتی از نوشته‌های سنگ‌قبر اهالی یک منطقه هم به عنوان اسنادی برای اثبات ادعای حاکمیت ایران بر مناطق غربی استفاده نموده است.
استاد کاوه بیات بر منابع مورداستفاده در این اثر تاکید کردند و شیوه مرندی را در مذاکرات سیاسی الگویی خوب و مناسب برای دیپلمات‌های امروزی ایران دانستند.
دکتر رشتیانی با ارائه چندین سند بر بحث اسنادی این کار تاکید فراوان کردند و آن را یکی از ابعاد قوت کتاب دانستند. چرا که پیشینه ضعیف ما در امر جمع‌آوری اسناد و منابع مربوط به دعاوی مرزی همواره در تحقیقات تاریخی و سیاسی ایران مشکل‌ساز بوده است. ایشان خاطرنشان کردند اگر بستری مناسب برای نشر کارهای دانشجویی مرتبط نظیر رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دکتری فراهم شود بخشی از این ضعف جبران خواهد شد.
پژوهشگر کتاب؛ دکتر نصرالله صالحی ضمن تشکر از جزئی‌نگری و دقت‌نظر استادان در مطالعه این اثر گفت: متاسفانه تحقیقات تاریخی درباره مسائل مرزی و تحدید حدود ایران با کشورهای همسایه‌اش بسیار ضعیف است و امیدواریم دیگران این مسیر را ادامه دهند. ایشان نیز بر شخصیت تاریخی محبعلی‌خان بسیار تاکید کردند و وی را تنها یک مامور سیاسی از جانب دولت ایران برای تعیین حدود ندانستند. به نظر ایشان محبعلی‌خان در قامت یک مورخ تمام عیار عمل کرده و تمامی کتب مربوط به تاریخ ایران و تاریخ عثمانی را که در پیشبرد مذاکرات به وی کمک می‌کرده است خوانده و فیش‌برداری کرده و در مذاکرات جزء‌به‌جزء به تمامی این کتب حتی با شماره صفحه ارجاع داده و توانسته در بسیاری موارد سفیر عثمانی را مجاب و تسلیم کند.
در پایان مراسم آقای صفایی‌مهر؛ دبیر کانون مطالعات بینارشته‌ای به نمایندگی از اداره‌کل امور فرهنگی دانشگاه تهران لوح تقدیری به دکتر نصرالله صالحی تقدیم کردند.