علت افول ابومسلم‌نامه‌ها در عهد صفوی

پس از مرگ ابومسلم داستان های فراوانی در ادبیات عامیانه فارسی درباره ابومسلم خراسانی به وجود آمد و قرائت های مختلفی از زندگانی ابومسلم ارائه شد. ابومسلم در ادبیات عامیانه با ابومسلم در تاریخ دو شخصیت کاملا منفک و جدا از هم می باشند. نظیر اسکندرنامه ها که در آن اسکندر مقدونی با آنچه در تاریخ انجام داده زمین تا آسمان فرق می کند. مهمترین نویسنده این داستان بلند ابوطاهر طرطوسی است.

از عهد غزنوی تا ظهور صفویان ابومسلم نامه ها رونق داشتند ودر قهوه خانه ها و کوی و برزن ها نقل می شد و پیران برای کودکان نقل می کردند اما در زمان شاه اسماعیل و جانشینان وی از رواج ابومسلم نامه خوانی و روایت آن جلوگیری شد چرا که این داستان ها مهمترین داستان عامیانه در این عصر بوده اند و موج بسیار زیادی میان مردم ایجاد کرد و افراد را به دو دسته موافقان و مخالفان ابومسلم تقسیم کرد.

تاکنون دلایل زیادی برای چرایی این امر از سوی صاحب نظران ارائه شده است اما به نظر می‌رسد مهم ترین دلیل این امر میل شاهان و قزلباشان صفوی بوده است که به جای روایت این داستان ها در میان مردم شرح احوال و فتوحات شاه اسماعیل و شاه طهماسب نقل شود. نگارش کتاب های عالم آرای شاه اسماعیل و عالم آرای شاه طهماسب و جهان گشای خاقان (تاریخ شاه اسماعیل) و عالم آرای صفوی و... در تایید همین مدعاست.

متاسفانه در این ماجرا بعضی از علمای تراز اول عهد صفوی نظیر محقق کرکی و شاگرد وی فاضل ابهری و خیلی متاخرتر از ایشان حکیم میرلوحی وارد بازی آنان شدند و بسیار هم ضربه خوردند. این سه عالم شیعی در رد شیعه بودن ابومسلم رساله نوشتند و با موجی از مخالفت روبه رو شدند چنانچه تنها در دفاع از رساله ترجمه ابومسلم میرلوحی هفده رساله نوشته شد.

چند سال قبل درباره جدال موافقان و مخالفان ابومسلم نامه در عهد صفوی یک کتاب نوشته شد اما مولف بیشتر به شرح این جدال ها پرداخته است و سر آخر هم نتوانسته علت العلل را بیابد.