در آستانه چهارمین همایش «آموزش تاریخ در مدارس» (کرمان)

برگزاری چهار همایش آموزش تاریخ در شهرهای: همدان، تهران،‌ اصفهان و کرمان(در آستانه برگزاری قرار دارد) توسط کارگروه آموزش و پرورش انجمن ایرانی تاریخ و با همکاری اساتید و معلمان تاریخ شهرهای مربوطه، تجربه گرانسنگی است که نیل به اهداف عالیه آن جز با همکاری معلمان تاریخ اقصی نقاط کشور میسر نمی باشد. طرفه اینکه معلمان چند استان دیگر از جمله سیستان و بلوچستان- که با تصویب انجمن مقرر شده در بهار ۱۳۹۷همایش پنجم آموزش تاریخ در مدارس را برگزار کند- در نوبت برگزاری همایش های بعدی قرار دارند.
در این میان چهارمین «همایش آموزش تاریخ در مدارس» که در آستانه برگزاری آن – پنجم بهمن ۱۳۹۶- در شهر باستانی کرمان قرار داریم به جهاتی حائز اهمیت است. دریافت تعداد ۱۴۰ چکیده مقاله از پژوهشگران گرامی، حاکی از دغدغه های روز افزون اساتید و معلمان تاریخ نسبت به جایگاه و وضعیت آموزش این دانش می باشد. این آمار تقریبا دو برابر تعداد چکیده های سلسله همایش های مشابه قبلی کارگروه بوده و نشاندهنده ظرفیت علمی و آگاهی پژوهشگران حوزه تاریخ از رسالت خویش است. همین امر، کارگروه آموزش و پرورش انجمن ایرانی تاریخ را بر آن داشت که با انگیزه و توان بیشتری برنامه برگذاری سلسله همایش های آموزش تاریخ را در سایر استان های کشور، در دستور کار خویش قرار دهد. جای بسی خوشحالی و افتخار است که اساتید گرامی تاریخ دانشگاه ها نیز به عنوان نمایندگان شعب انجمن در شهرهای مربوطه در تعامل با کارگروه به یاری انجمن برخاسته و تمهیدات برگزاری سلسله همایش های آموزش تاریخ را در شهرهای مختلف به عهده گرفتند. ناگفته پیداست که این تکاپوها، زمینه پیوند و همکاری بیش از پیش دو نهاد تاثیرگذار دانشگاه و آموزش و پرورش در عرصه آموزش تاریخ را فراهم کرده و امکانی برای تبادل تجربیات صاحبان اندیشه این دو عرصه آموزشی تاریخ فراهم خواهد کرد. نمونه بارز این اهتمام صنفی، در چهارمین همایش به منصه ظهور رسیده است. به طوری که اساتید دانشگاهی با ارسال ۴۱ چکیده بعد از معلمین تاریخ - با ارسال ۸۶ چکیده - در ردیف دوم قرار گرفته و بعد از آنان، پژوهشگران آزاد یا وابسته به مراکز پژوهشی با ۳۸ چکیده جایگاه سوم را بدست آورده اند.(تفاوت آمار جمع چکیده های سه گروه مذکور با تعداد ۱۴۰ چکیده دریافتی به دلیل این است که برخی چکیده مقالات توسط دو یا سه پژوهشگر نوشته و ارسال شده است.)
به این ترتیب معلمان تاریخ با استقبال روزافزون از سلسله همایش های آموزش تاریخ،‌ جایگاه نخست خویش را در این همایش نیز حفظ کرده اند. البته باید خاطر نشان کرد، در این همایش به اهتمام و اطلاع رسانی آقای دکتر جمشید روستا سرگروه محترم تاریخ دانشگاه باهنر کرمان و دبیر علمی همایش، اساتید چندی از دانشگاه های مختلف کشور اعم از: دانشگاه کرمان، اصفهان، ارومیه، ولایت، خلیج فارس، فردسی مشهد، سیستان و بلوچستان و ... و همچنین دانشگاه های: فرهنگیان، آزاد، پیام نور نیز برای همایش چکیده ارسال کرده اند.
نکته دیگر این همایش توجه ویژه پژوهشگران به عرصه تاریخ آموزش و پرورش به ویژه مدارس میسیونری در شهرهای مختلف می باشد. دریافت تعداد قریب ۲۰ چکیده در این حوزه حاکی از اهمیت و نقش پیشگام این مدارس جهت شکل گیری نظام نوین آموزشی در اقصی نقاط کشور می باشد. کما اینکه در سایر محورهای فراخوان نیز چکیده مقالات بدیعی دریافت شده است که نگارنده عنوان آنها را طی اطلاعیه های چندی در گروه تلگرامی همایش آموزش تاریخ(۴) قرار داده است. بر این اساس در اینجا تعداد چکیده های محورهای مختلف به شرح ذیل به استحضار عزیزان می رسد:
۱-محور تاریخ آموزش و پرورش کشور: در این محور موضوعاتی نظیر: نظام آموزش سنتی، نظام نوین آموزشی، بانیان نظام نوین و مدارس جدید، مدارس مسیونری، نقش نهادها و انجمن های فرهنگی و آموزشی، نظام آموزشی در عصر قاجار و دوره پهلوی، قوانین و مقررات و محتوای آموزشی کتب درسی تاریخ مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. چکیده های این محور با بالاترین آمار نسبت به سایر محورها، تعداد ۵۰ چکیده می باشد.
۲-محور تاریخ آموزش و پرورش کرمان: این محور همچون سایر سلسله همایش های آموزش تاریخ، به عنوان محور ویژه استان برگزار کننده همایش مورد توجه قرار گرفته است. این محور فرصتی برای پژوهشگران حوزه تاریخ و نظام آموزشی کرمان فراهم می کند که یافته های علمی خویش را در سطح گسترده تری – از نظر موضوعی – در معرض ارائه قرار بدهند. کما اینکه بازخوانی و سندپژوهی هزاران برگ اسناد نظام نوین آموزشی کرمان که به همت سرکار خانم فاطمه روح‎الامینی در موزه تاریخ آموزش و پرورش آگیرا جمع آوری و سازماندهی شده است، مورد نظر پژوهش های این محور بوده است. چکیده های دریافتی این محور حاکی است که موضوعاتی نظیر: نقش اقلیت ها در تاسیس مدارس کرمان، نقش طبقات مختلف به خصوص علمای کرمان، نظام آموزش سنتی و نوین در کرمان و بالاخره جایگاه مرحوم باستانی پاریزی در گسترش دانش تاریخ در میان معلمان مورد توجه پژوهشگران کرمانی قرار گرفته است. آمار چکیده مقالات دریافتی این محور تعداد ۱۶ چکیده می باشد.
۳-محور روش آموزش تاریخ: این محور با عنایت به گسترش شیوه های نوین آموزشی در عرصه آموزش به خصوص تجارب موفق برخی از همکاران در تدریس تاریخ، در تمام فراخوان های سلسله همایش های آموزش تاریخ در مدارس منظور می شود. این محور در تنگنای چالش های: محتوای ایدئولوژیک محوری کتب درسی تاریخ به خصوص تاریخ معاصر، بی توجهی به تاریخ و هویت در سیاستگذاری نظام آموزش و پرورش، بی علاقگی دانش آموزان به تاریخ، حذف درس تاریخ در ضرایب کنکور، رواج روش سنتی(سخنرانی در کلاس) آموزش تاریخ و ... در صدد ارائه راهکارهایی به معلمان تاریخ جهت برون رفت از معضلات مذکور می باشد. در این محور موضوعاتی نظیر: روش های نوین و سنتی آموزش تاریخ، بازخوانی تجارب ابتکاری و موفق تدریس تاریخ توسط معلمان، شیوه های ایجاد خلاقیت، انگیزه و علاقه به تاریخ در میان دانش آموزان،‌ تاثیر فضای مجازی در آموزش تاریخ و ... مورد توجه پژوهشگران به خصوص معلمان تاریخ قرار گرفته و تعداد ۳۳ چکیده مقاله با این محور دریافت شده است. که بعد از محور تاریخ آموزش و پرورش بیشتری آمار دریافتی چکیده ها می باشد.
۴-محور تحلیل محتوای کتب درسی تاریخ: چنانکه گذشت یکی از بحران های اصلی آموزش تاریخ، سیطره نگاه ایدئولوژی رسمی بر کتب درسی تاریخ می باشد. این معضل منجر به تعریف و سوگیری محتوایی کتب درسی تاریخ در خلال بیان وقایع تاریخی و تحلیل آنها شده است. ناگفته پیداست که این رویکرد، نقش کتب درسی تاریخ را به حد یک مانیفست ایدئولوژیک تنزل داده و جایگاه و رسالت آموزشی معلمان تاریخ را در میان کادر مدرسه و سایر همکاران و حتی خانواده های دانش آموزان با چالش مواجه می سازد، به طوری که تدریس تاریخ توسط افراد غیر متخصص به امری معمول در مدارس تبدیل شده است. بر این اساس در این محور موضوعاتی نظیر: تحلیل محتوا و تصاویر کتب مختلف درسی تاریخ به خصوص تاریخ ایران و جهان ۱ و ۲، مغالطه های مفهومی مطالب کتب درسی تاریخ، جایگاه هویت، مقایسه محتوایی دوره های مختلف تحصیلی و تاریخی کتب درسی، نقد ساختاری و شکلی کتب و ...مورد توجه پژوهشگران گرامی قرار گرفته و تعداد ۲۶ چکیده مقاله برای همایش ارسال کرده اند.
۵-محور عرصه های نوین تاریخ: این محور در فراخوان همایش اعلام نشده بود. ولی با عنایت به دریافت چکیده مقالاتی چند در حوزه های نقش و تعامل عرصه های جدید تاریخ نظیر : تاریخ محلی، تاریخ شفاهی، تاریخ اجتماعی و ...با آموزش و تاثیرگذاری آنها در ایجاد علاقه و تسهیل یادگیری تاریخ مطرح شده و تعداد ۱۵ چکیده با این موضوعات دریافت شده است.