آوارگان لهستانی و مردم اصفهان

لهستانی‌ها میهمانان ناخوانده‌ای بودند که در گیر و دار جنگ جهانی دوم وارد ایران شدند. شهر اصفهان با شرایط مناسب آب و هوایی خود، ازجمله شهر هایی بود که میزبان تعداد قابل توجهی از کودکان و زنان لهستانی که در اردوگاه های شوروی دچار آسیب های شدید جسمی و روحی شده بودند، گردید. بنابراین نخستین گروه ۲۵۰ نفری از کودکان به همراه تعدادی معلم و چند خواهر روحانی و پدر «فرانچیشک توماسیک» به اصفهان ورود یافتند. سپس طی سال های ۱۳۲۱تا ۱۳۲۴ه.ش تعداد این کودکان به ۲۶۰۰ تن افزایش یافت و همین عامل باعث شد اصفهان به «شهر بچه های لهستانی» شهرت یابد. لهستانی‌ها در بدو ورود به اصفهان، در طبقات فوقانی پاساژ سلطانی نزدیک به دروازه دولت، ابتدای خیابان چهارباغ و حتی صفه‌‌ های میدان نقش جهان اسکان داده شدند، سپس به ۲۱ مؤسسه‌‌‌‌‌ که برای زندگی آنان در نظر گرفته شده بود، انتقال یافتند. علاوه بر این مؤسسات، باغ زیبا و مصفای صارم‌الدوله نیز با هدف تسکین آسیب های وارده به این کودکان، درب خود را به سوی آنان گشود.
در واقع ورود به شهر اصفهان پایان آلام و دردهای این کودکان بود، زیرا بعد از تجربه تلخ و دردناک حضور در اردوگاه های کار در سیبری، اصفهان چون بهشتی دور از رنج و اندوه، بچه‌های لهستانی را در محیط امن خود پذیرا شد. آب و هوای خوب، گرمای آفتاب، باغ های زیبا و طبیعت سرسبز و فضای آرام شهر برای بازیابی سلامت بچه‌ها بسیار مفید واقع شد. دیگر رختخواب تمیز، غذای گرم و انواع میوه و تنقلات برای آنها رویا نبود. کودکانی که در روزهای اول ورود به اصفهان از ترس گرسنه ماندن از غذاخوری ها، نان اضافی بر می‌داشتند و زیر بالش خود مخفی می‌کردند، آرام آرام اطمینان یافتند که برای فردایشان هم غذا هست. شرایط به قدری خوشایند این کودکان بود که این اقامتگاه‌ها را دیگر نه پناهگاه، بلکه خانه می‌نامیدند. این میهمان‌های ناخوانده، مدت سه سال و اندی در اصفهان زندگی خود را سپری کردند. این در حالی بود که مقارن با ورود این مهاجرین، ایران در اشغال متفقین بود، همچنین بحران کمبود خواروبار و غله سراسر کشور را فرا گرفته بود و فشار اقتصادی زیادی بر دوش دولت و ملت ایران سنگینی می‌کرد. اما روحیه میهمان نوازی ایرانیان اجازه نداد، در گشودن آغوش باز به روی این آوارگان که تعداد زیادی از آن ها زنان و کودکان بی گناه بودند، کوتاهی کنند. بطوری که لهستانی‌ها هر کجا ورود می یافتند با استقبال گرم مردم اصفهان روبرو می‌شدند. مردم با محبت وصف ناپذیری از پناهندگان پذیرایی کردند و آنها هم بدلیل رنج هایی که متحمل شده بودند با جان و دل این کمک‌ها را پذیرا بودند.
حتی در پی آرامش حاصل شده برای مهاجران لهستانی، تعداد بسیاری از آنها به فراگیری قالی بافی، منبت کاری و قلمزنی روی آوردند. برخی از آنها نیز به ازدواج مردان ایرانی در آمدند و حتی پس از اتمام جنگ هم به موطن خود بازنگشتند. آوازه‌ی رفتارهای انسان دوستانه مردم ایران نگاه برخی از ژورنالیست های خارجی را به خود معطوف کرد، بطوری‌که روزنامه Aftontidningen چاپ استکهلم در مورخه ۲۱/۴/۱۳۲۲ ، مقاله‌ای منتشر کرد و در آن راجع به میهمان نوازی ایرانیان نسبت به مهاجرین لهستانی چنین گفت: «امروز یک کشور اسلامی آداب بزرگ منشی را از خود بروز می‌دهد و آن کشور، ایران است». با گذشت بیش ازنیم قرن از حضور مهاجرین لهستانی، یاد و خاطره کوچه باغ‌های جلفای اصفهان که روزی میزبان بازی‌های کودکانه آنان بود، هنوز در حافظه این مهاجرین نقش بسته است. مهاجران لهستانی از شهر اصفهان به عنوان مأمنی یاد می‌کنند که زخم غربت و آوارگی‌شان را مرهم نهاد. مردم اصفهان نیز یاد و خاطره آن روزها را هنوز زنده نگاه داشته اند. کودکان لهستانی نه تنها الفبای ملی و زبان مادری خود را در مدارس اصفهان آموزش دیدند، بلکه الفبای فارسی را نیز با جدیت فرا گرفتند و پس از گذشت سال‌ها همچنان الفبای فارسی را مرور می‌کنند. اما دولتمردان لهستان گویا این روزها، فداکاری و میهمان نوازی مردم ایران را در شرایطی که خود در اشغال دول متفق و شرایط سخت اقتصادی به سر می‌بردند، فراموش کرده‌اند و به عنوان میزبان نشست ضد ایرانی، اعلام آمادگی کرده‌اند. شاید انتشار این مقاله تلنگری به وجدان خفته دولتمردان لهستانی باشد و به یاد آورند در روزگار بی‌پناهی و آوارگی کودکان، زنان و مردان لهستانی، این مردم غیور و فداکار ایران بودند که پناه بی پناهی شان شدند و مرهم زخم‌هایی شدند که از سوی همان دولی که امروز به میزبانی آنها شتافته‌اند، وارد شده بود.