انتخاب موضوع در تحقیق

دکتر محمدحسین فروغی
انتخاب موضوع در تحقیق نخستین و مهم ترین اقدام پژوهشگر است. پژوهشگر با انتخاب موضوع در واقع هدف خود را نشانه می گیرد. انتخاب موضوع باید نتیجه ی کوشش شخص باشد . عنوان موضوع در حقیقت سوال پژوهشگر برای تحقیق است که در قالب موضوع آمده است. شاید بتوان موضوع را ابتدا در قالب سوژه انتخاب کرد سپس با مشورت اهل فن آن را پخته کرد اما گرفتن موضوع از دیگران روش کاملا اشتباهی است که در واقع مهم ترین آفت پژوهشهای امروزی است. پژوهشگر باید با موضوع خود زندگی کند و به مرور آن را بپروراند و به نتیجه برساند با این حال اگر موضوع عاریتی باشد این ارتباط قلبی ایجاد نمی شود و یافته های تحقیق به اوج ارزشی خود نمی رسند. وقتی کسی از من خواست به او موضوع پیشنهاد کنم من در پاسخش گفتم با موضوع دیگران زندگی کردن مثل بچه از یتیمخانه آوردن و بزرگ کردن است. در این صورت هرچند شناسنامه هم به نام شما باشد و تربیت هم از آغاز با تو باشد باز هم یک جایی از کار می لنگد. انتظار ندارم در این مثال مناقشه شود اما واقعن چیزی جز این نیست زیرا انتخاب موضوع با دغدغه ی قلبی و قبلی محقق مرتبط است و عملا از علم محقق سرچشمه می گیرد. شاید از این جهت است که مولانا می فرماید :
هم سوال از علم خیزد هم جواب
همچنانک خار و گُل از خاک و آب
مقدمه ی انتخاب موضوع مطالعات و پرس و جوهایی است که پژوهشگر در اطراف یک حوزه ی کلیِ کاری انجام می دهد و در آن حوزه روی نقطه ای معطوف و حساس شده سوالی طرح می کند. صدالبته موضوع و دغدغه ی پژوهشگر باید به تایید اهل فن برسد و در آن جرح و تعدیل لازم بشود تا قابلیت طرح علمی پیدا کند. این همان حالت بین الاذهانی است. انتظار می رود این رویه ی درخواست موضوع در حالی که هیچ پیشینه ای از آن در ذهن محقق نیست به فراموشی سپرده شود. موضوع را خودتان انتخاب کنید تا تحقیق شما ارزشمند شود. موضوع شما دغدغه ی شماست و دغدغه را نمی توان عاریتی گرفت. هرگاه دغدغه حقیقی شد آن وقت مسئولیت هم به دنبال خودش می آورد و محصول شما ارزشمند می شود.