ضرورت تدوین سه دانشنامه

‌لزوم تدوین دایره المعارف فرق اسلامی
منابع ملل و نحل (فرقه نگاری) منابعی هستند که در آن ها به فرق اسلامی می پردازند. منابع اصلی در این زمینه حدود ۲۰ کتاب است اما همراه با منابع متاخر و تحقیقات جدید چند صد کتاب را دربر می گیرد.
در این کتاب ها اطلاعات نادرست بسیاری وجود دارد. تحقیقات جدید هم مطالب کتاب های مختلف را در کنار هم می گذارند. بیشتر افرادی که الان درباره ملل و نحل کتاب می نویسند هنرشان این است که اطلاعات کتاب های بیشتری را در کنار هم آورده اند و قطر کتاب خود را بیشتر کرده اند اما تحلیل خاصی ارائه نکرده اند و کار این افراد آشفتگی بیشتری در علم ایجاد می کند.
بسیاری از این کتاب ها نه تنها مشکلی از علم حل نمی کنند بلکه به آشفتگی علوم می انجامند که برای حل این تعارضات باید افرادی عمر و سرمایه جوانیشان را بگذارند تا در بخشی از فرقی که متخصص اند اشکالات و تعارضاتی که این کتاب ها وارد علم کرده اند را حل کنند.
الان دیگر زمان آن گذشته است که یک فرد در زمینه همه فرق اسلامی صاحب نظر باشد. به نظر حقیر باید یک دایره المعارف فرق اسلامی زیر نظر مراکز پژوهشی معتبر نظیر دایره المعارف بزرگ اسلامی تشکیل شود. برای هرکدام از فرق بزرگ اسلامی نظیر اسماعیلیه، خوارج، زیدیه و... گروه هایی مشخص شود که متخصصان این علوم، شورای این گروه ها را تشکیل دهند و به واگذاری مدخل ها بپردازند. برای مثال مدخل های مربوط به اسماعیلیه سرویراستار آن باید فردی نظیر فرهاد دفتری که پیشروی این مطالعات است باشد.
لزوم تدوین دایره المعارف انساب و بقاع متبرکه
بیش از سی هزار امامزاده و بقاع متبرکه در سرتاسر کشور ما تاکنون شناسایی شده اند. حجم بالایی هم از بقاع متبرکه در کشور وجود دارد که تاکنون نسب شناسی نشده اند.
درباره بسیاری از امامزاده ها تاکنون پژوهشی انجام نگرفته است. همچنین اطلاعات نادرست بسیاری در منابع درباره ایشان ثبت شده است. درباره بسیاری از امامزاده ها چندین مزار منسوب به ایشان وجود دارد. باید تک تک این بقاع نسب شناسی شوند.
این موضوع پژوهشی بسیار خطیر است. امیدوارم روزی شاهد تدوین این چنین دایره المعارفی در کشور خودمان باشیم. سازمانی که باید اقدام به تدوین این چنین دایره المعارفی نماید سازمان اوقاف و امور خیریه است. این سازمان به راحتی می توانند متخصصان این زمینه را در کنار یکدیگر گرد آورند و طی چند سال دایره المعارفی فاخر تدوین نمایند.
ضرورت تدوین دایره المعارف رجال و راویان کتاب‌های تاریخ اسلام
علم رجال در زمینه رجال احادیث شیعه بسیار خوب و کامل کار شده است اما در زمینه تاریخ اسلام عملکرد خوبی نداشته است. در کتاب های تاریخ اسلام به طور معمول ابتدای اخبار و روایت ها را نقل می کنند که از چه فردی روایت نقل شده است. باید درباره هر رویداد و شخصی که درباره وی روایت نقل می شود روایت های کتب تاریخی بررسی و صحت و سقم این روایات و حب و بغض های راوی این مطالب روشن شود.
متاسفانه در زمینه تاریخ اسلام تاکنون معجم رجال یک کتاب برای نمونه معجم رجال تاریخ طبری یا یعقوبی تالیف نشده است. انجام این کار، کاری است بسیار زمان بر که از عهده یک تن نیز بر نمی آید. به نظر بنده باید موسساتی نظیر دایره المعارف بزرگ اسلامی تدوین دایره المعارف راویان کتاب های تاریخی عهده دار این امر شوند و تمام راویان کتاب های تاریخی را استخراج نمایند و برای هر کدام مدخل تعریف نمایند و به پژوهشگران سفارش دهند. امیدوارم روزی شاهد این چنین دایره المعارفی باشیم.