یلدا؛ جشنی ایرانی با گستره جهانی

ایران کنونی در گذشته با نامهایی چون "ایران ویج "و"پارس " منزلگاه اقوام آریایی بود.
غم و اندوه نزد آریاییان ناپسند بود و با آن بیگانه بودند، اجتماعشان عمدتا رنگ شادی داشت. به همین خاطر جشنهای ملی و آئینهای محلی فراوانی در تاریخ و فرهنگ ایران مرسوم است که در اجتماعات و تمدنهای دیگر کمتر شاهد آن هستیم.
به قول ریچارد فرای ایرانشناس برجسته، ایرانیان با تاریخ و فرهنگ و جشن های خود ارتباطی ناگسستنی داشتند. سرودهای دینی و ملی را که خنیاگران در وصف خدایان میسرودند در جشنها شادمانه می خواندند. و بر این عقیده بودند که شادی موهبتی عظیم است که از جانب خداوند به بشر اعطا شده و شایسته است آدمی به شادی روی آورد تا اینکه بخواهد زندگی را با غم و اندوه سپری کند.
پایه و اساس جشنهای ایرانی، اساطیری چون میترا، آناهیتا، منوچهر، آرش،، کاوه آهنگر..... بودند. تمام ماههای سال به مناسبتی جشن و پایکوبی داشتند.گرچه با آمدن اعراب و فتح ایران توسط مسلمانان جشنها شکوه و عظمت گذشته را از دست داد. اما با شور و اشتیاق و رغبت و پافشاری ایرانیان تداوم یافت.
پارسیان که تمام ماههای سال را به مناسبتی جشن میگرفتند .با فرا رسیدن ماه آذر جشن آذرگان را در کنار آتشکده ها بر پا میکردند و به جشن و نیایش میپرداختند. و به استقبال شب یلدا میرفتند. یلدا طولانی ترین شب سال، نقطه پایان تاریکی هاست. فردای شب یلدا با آمدن نور، روشنایی و گرمی، طبیعت دگرگون میشود.
یلدا کلمه ایی سریانی به معنای زایش و میلاد و زادن، شبی که فرشته مهر متولد شد. و روشنایی را تقدیم زمین کرد و بر اهریمن و پلیدی غالب شد. ایرانیان به این باورند میترا که از ایزدان باستانی هند و ایرانیست در این شب (بیست و یکم دسامبر) از میان غنچه نیلوفر که شبیه میوه کاج است در میان غار متولد شد و در کنار اهورامزدا با اهریمن و تاریکی میجنگد تا روز و روشنایی پیروز شود.

یلدا بعدها اهمیتی دو چندان پیدا کرد زیرا مرزها را در نوردید و در اروپا و یونان اساس تقویم و گاهشماری و آغاز سال نو واقع شد و با تولد عیسی مسیح به عنوان فرزند مهر پیوند زده شد. بدین ترتیب مهر پرستی در سرتاسر اروپا و آفریقا گسترش یافت.
ایرانیان در این شب از زمانهای دور در محفل های بزرگ خانوادگی به تبعیت از هفت خوردنی مقدس، هفت نوع میوه و تنقلات مختلف استفاده می کرده اند . فال حافظ، شکستن گردو و میوه هایی چون هندوانه و انار از دیگر رسومات شب یلدای ایرانیست. روز اول دی ماه، بعد از جشن شب یلدا، خرم روز یا دی گان، نامیده میشد و به مناسبت تولد خورشید کار کردن را تعطیل میکردندو همچنان جشن تداوم داشت.

اینک یلدای ایرانی مرزهای تاریخی ایران پر فراز و نشیب را در نوردیده و نور چشم پارسیان دلبسته فرهنگ و ادب این خاک پر گهر شده و در این روزگاران کم فروغ ما فرزندان این مرز وبوم با پاسداشت ارزشها و آئینهای کهن ایرانی، این میراث کهن را به آیندگان خواهیم سپرد.