همایشی برای جلب توجه نخبگان و مسوولان دستگاه آموزشی به تاریخ در مدارس

با توجه به اینکه انجمن ایرانی تاریخ قصد دارد سومین همایش« آموزش تاریخ در مدارس » را در اردیبهشت ماه سال آینده در شهر اصفهان برگزار ‌کند؛ انجمن علمی آموزشی معلمان تاریخ استان اصفهان تکاپوی گسترده و تحسین برانگیزی برای برگزاری هرچه بهتر همایش مذکور در پیش گرفته است. به این بهانه با دکتر محمدحسین فروغی (دبیر اجرایی همایش) به گفتگو نشسته ایم و پرسشهایی را مطرح کرده ایم که ماحصل آن تقدیم علاقمندان گرامی می شود.

مورخان: با عرض سلام و احترام به عنوان مقدمه ؛ کمی از پیشینه ، سیر برگزاری و نتایج دو دوره پیشین همایش "آموزش تاریخ در مدارس" بفرمایید. فکر می کنید نقاط قوت و تفاوت همایش پیش رو نسبت به همایش های پیشین چیست؟

همایش حاضر سومین گردهمایی علمی از همین عنوان است. همایش اول سال ۹۲ در شهر همدان و همایش دوم با ۳سال فاصله در خردادماه سال جاری در تهران برگزار شد. متولی این همایش ها انجمن ایرانی تاریخ است که امسال انجمن معلمان اصفهان مجری آن گشته است. چکیده مقالات رسیده به کمیته علمی همایش تهران چاپ شد و در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت. اخیرا هم مطلع شدم منتخب مقالات از زیر چاپ خارج و آماده ارسال است.
همایش دوم را کارگروه آموزش و پرورش انجمن ایرانی تاریخ اجرا کرد اما همایش سوم را انجمن معلمان تاریخ اصفهان اجرا می کند. این همایش در ISC نمایه شده و تاکنون نهادها و سازمانهای بسیاری از جمله اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان، استانداری و شهرداری اصفهان ، دانشگاه اصفهان، دانشگاه آزاد نجف آباد، اداره کل میراث و برخی ادارات دیگر اعلام همیاری کرده اند و امیدوار به یاری ایشان هستیم و ما هم در تلاش هستیم تا معایب و کاستی های همایش های پیشین را کم کنیم

مورخان: درباره تقویم برگزاری همایش و امکان تمدید فرصت پذیرش مقالات اگر توضیحی دارید بفرمایید.
اطلاع رسانی همایش از طریق انجمن ایرانی تاریخ به شکل رسمی از اوایل آذر شروع شد در اوایل دی ماه پوستر آن به بازار آمد و جانی تازه در مسیر تبلیغ دمید. طبق برنامه، زمان دریافت اصل مقالات تا ۲۸ بهمن ماه است و از آنجا که آماده سازی و داوری های مقالات به طول می انجامد و پس از آن هم برای چاپ چکیده ها و تهیه cdاز مقالات منتخب زمان به نسبت زیادی لازم است بعید می دانیم این مهلت جز برای موارد خاص تمدید شود.

مورخان: با توجه به موضوع همایش که به دروس تاریخ در مدارس می پردازد، بفرمایید که تعریف شما از تاریخنگاری رسمی چیست و نظرتان درباره نسبت کتابهای درسی تاریخ با این نوع از تاریخنگاری چیست؟
با یادآوری این مطلب که در مثال مناقشه ای نیست عرض کنم در احوال شرف الدین علی یزدی نوشته اند مکتوبات تاریخی خود را ابتدا به نزد تیمور می فرستاد تا پس از تایید، برای پاکنویس به خطاطان بسپرند و "تاریخ" نوشته شود. این مثال را برای این عرض کردم که بگویم تاریخنگاری رسمی و دولتی تنگناها و مقتضیاتی دارد که نمونه ی بارز آن را در کتابهای درسی می توان دید. تاریخنگاری رسمی همان است که تحت نظر و مورد تایید دولت ها باشد. اگر دولت ها علایق ایدیولوژیک داشته باشند طبعا روایت آنها از تاریخ به سمت علایق و باورهای خاصی هدایت می شود . شخصا اعتقاد دارم بخش بزرگی از بدبختی های ما از شرایط سیاسی و فرار مغزها و عوام ماندن مردم و بحران هویت متاثر از تدریس ناقص یا هدفمند تاریخ است این همایش می تواند افکار نخبگان و دستگاه اموزشی را متوجه موضوع کند.

مورخان: دبیرخانه همایش چه تمهیداتی برای گسترش استقبال از این همایش و همچنین بالابردن سطح مقالات و سخنرانی ها اندیشیده است؟
دبیرخانه همایش از تابستان گذشته به صورت ادواری جلسات متعددی داشته است و کوشیده تا پیش از اعلان رسمی همایش به صورت غیر رسمی اطلاع رسانی کند و افکار عمومی پژوهشگران را برای آن آماده کند. گفتگو با یاران همایش و استفاده از پتانسیل های مختلف موجود جهت برگزاری همایش در فضای فرحبخش مرکز تحقیقات و موزه آموزش و پرورش اصفهان، برگزاری نمایشگاه جنبی اسناد، تمهید مقدمات برای استفاده از برنامه های جشنواره هفته اصفهان که هرساله باشکوه ویژه برگزار می شود، از برنامه های تدارکاتی همایش است. در خصوص تلاش برای بالا بردن تعداد مقالات و کیفیت آنها با اساتید و صاحبنظران به صورت ویژه صحبت شده و بسیاری از بزرگان قول ارسال مقاله داده اند. بخشی از برنامه های ضمن خدمت انجمن تاریخ را به کارگاه آموزش مقاله نویسی اختصاص داده ایم و از امکانات و فرصت های موجود در فضای مجازی هم حداکثر استفاده را برده ایم. گروه تاریخ استان هم با دبیرخانه تاریخ هماهنگ است تا اطلاع رسانی کند.

مورخان: از جمله انتقاداتی که به کتابهای تاریخ درسی وارد می کنند، ایدئولوژی محور بودن این دسته از کتابهاست! به نظر شما اگر این ایراد وارد است چه راه حل هایی برای کاستن از این مشکل وجود دارد؟
ما در شرایط سیاسی خاصی زندگی می کنیم که دستگاه حکومتی ایدئولوژی محور است و به تبع آن امور آموزشی هم که اهمیت زیادی برای حکومت دارد از این روال مستثنی نیست. هیچ حکومتی برای خودش دشمن تربیت نمی کند، این قاعده ای عمومی است. اما از سوی دیگر رویکردهای ایدئولوژیک تا حد زیادی مانع از تحقق آرمانهای دانش تاریخ و بی طرفی آن می شود. همایش حاضر با هدف توسعه ی گفتمان علمی در حوزه کتب درسی از جمله راههایی است تا سخن معلمان تاریخ را هم بشنویم و این فرصتی به مسوولین خواهد داد تا ایرادات رویه ی فعلی را به شکل علمی و به دور از فضاسازیهای سیاسی را دریابند و به نتایج و خطرات این شیوه در تعیین محتوای کتابهای درسی پی ببرند. طبعا مخاطبان عادی ( مردم ) هم می توانند با بهره گیری از نتایج چنین پژوهش هایی به خطرات موجود در انتخاب نادرست منابع تاریخی پی برده و در انتخابهای خود دقت بیشتری نشان دهند.

مورخان: از دیگر اشکالات کتابهای درسی تاریخ در سطح مدارس را سیاست محور بودن آن و کم توجهی به مباحث تاریخ اجتماعی، فرهنگی ، اقتصادی و امثالهم می دانند. برگزاری چنین همایش هایی تا چه اندازه می تواند به تغییر نگاهها در تالیف کتابهای درسی کمک کند؟
پاسخ من برای این سوال با پاسخی که برای پرسش قبل دادم نزدیک است. حتما توجه به این موضوعات در سالهای اخیر تاثیر خود را گذاشته است مثلا تاریخی که برای پایه دهم تدوین شده تا حد زیادی به این نقص توجه داشته است و این نشان می دهد این گردهمایی ها و همایش ها در تغییر دیدگاهها تاثیر زیادی است. ما هم امیدواریم پژوهش های ارائه شده در چنین همایشهایی در تالیف کتاب مهم تاریخ معاصر که بناست برای پایه یازدهم تدوین و چاپ شوند بی تاثیر نباشد.

مورخان: بسیاری از معلمان تاریخ به مسایلی مثل تدریس این درس توسط دبیران غیر مرتبط ، کم بودن ساعات تدریس در کنار حجم بسیار کتاب و مسایلی از این دست (که می توان آنها مسایل داخلی وزارت آموزش و پرورش دانست) معترضند. آیا ورود به این مباحث هم جزو محورهای همایش است؟
احترام امام زاده با متولی آن است. جایگاه گروههای درسی که اینجانب تجربه ی موثر آن را حس کرده ام می تواند این نابسامانی را کم کند. به هر روی باید پذیرفت که جایگاه تاریخ در مدارس تابعی از فضای سیاسی موجود است اما اگر سرگروههای هوشمند و برنامه ریزی در سطح استانها وجود داشته باشند می توانند به انتخاب دبیران و تدریس آنها نظارت کنند و با نفوذ موثر و روابط عمومی قوی خود موضوع تاریخ را به مدیران میانی و سطح پایین گوشزد کنند. این همایش همچنین فرصتی است تا بتوانیم آمار دبیران تاریخ که در سالهای اخیر استخدام شده اند و همچنین آمار تحلیلی دبیران تاریخ موجود را از نظر سن و سابقه کار به مسئولین نشان دهیم تا راه را برای ورود نیروهای جوان و پر انرژی باز کنیم

مورخان: بازتاب برگزاری همایش اول و دوم چه بوده؟ آیا تاثیری در تالیف کتابهای درسی و یا دوره های بازآموزی معلمان داشته ؟
همایش ها در نفس خود یک تاثیر دارند و در انتشار و کاربست های آن نتیجه ای دیگر. وقتی یک همایش برگزار می شود نشان از ایجاد هسته ای برای گفتگو پیرامون یک موضوع است که جامعه ی هدف را متوجه خود می کند. وزارت آموزش و پرورش حتمن در جریان همایش های قبلی بوده و چنان که عرض کردم شاید تغییرات موجود در کتاب دهم -که تا حدودی نمره ی کتاب حاضر را بیشتر از نمونه ی قبلی آن می کند- متاثر از همین همایش ها بوده است از سوی دیگر وقتی تاریخی ها (که تاکنون خود را بی سر و سامان و رها شده در دستگاه می دیدند!) متوجه این همبستگی و همایش علمی شوند انرژی نویی گرفته و تکاپویی را آغاز می کنند که آثار آن را در سال گذشته و امسال می توان دید. توانایی های معلمان تاریخ الزاما با دوره ها بالا نمی رود اراده مندی و امیدواری ایشان در این فضای نامتناهی رسانه ای می تواند فرصتی را برای تقویت علمی ایشان فراهم کند.

مورخان: هدف اصلی از برگزاری این همایش ها در حالی که در چندساله اخیر با موج پی در پی برگزاری نشست ها و همایش ها و ... روبروییم را چه می دانید؟
هدف از این همایش چنان که گفته شد ایجاد روحیه امیدواری و گسترش ارتباط میان دبیران تاریخ با استادان و دانشجویان است که بی گمان آثار آن پربرکت است و کمترین خواسته دبیران در این فضای رسانه ای همین است. این فرصت اگر بتواند زمینه ی توانمند شدن حتی چند نفر از دانشجویان و یا دبیران را در حوزه پژوهش علمی فراهم کند، کمک بزرگی در راه گسترش علم شده است و این مانند دومینویی در طول زمان توسعه خواهد یافت.

مورخان: در پایان سپاسگزار خواهیم شد اگر نکته ناگفته ای که در پرسشها مطرح نشده است را بفرمایید.
از مرحمت شما برای این فرصت ممنونم و از خوانندگان این مصاحبه خواهش دارم فرصت را برای اطلاع رسانی به دوستان خود از دست ندهند. گروه همایش هم در هر فرصت آماده پاسخگویی سریع به پرسشها و مشورتهاست. همایش در محل مرکز تحقیقات و موزه آموزش و پرورش در فصل بهار و روزهای جشن اصفهان که فرصت مناسبی برای استفاده از هوای اردیبهشتی اصفهان است برگزار خواهد شد و ما امیدواریم برای پژوهشگران و مهمانان گرامی همایش اوقات خوشی به وجود آوریم.
لینک گروه اطلاع رسانی همایش: https://t.me/joinchat/AAAAAEGOx۲eD۴pMmIcXDfQ