قانعی‌راد: «ماجرای نیمروز» روایتی کرونولوژیک و رئالیستی از رخدادها ارائه می‌دهد

نشست نقد و بررسی فیلم «ماجرای نیمروز» با نگاهی به کتاب «راه» محسن رضایی با حضور دکتر هاشم آقاجری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، دکتر محمدامین قانعی‌راد، استاد دانشگاه تهران، محمدحسین مهدویان، کارگردان و ابراهیم امینی، فیلمنامه‌نویس یکشنبه ۲۷ فروردین در سالن شهید چمران دانشکده فنی دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.
ماجرای نیمروز، روایتی رئالیستی از رخدادهاست
قانعی‌راد گفت: کارگردان تقابلی میان تاریخ و سینما را مطرح کرد که به نظرم تا حدی نمی‌توان درباره فیلم ماجرای نیمروز این صحبت را کرد، شاید خود کارگردان می‌داند که اگر یک یا دو مورد تحلیل خاص تاریخی در فیلم از طرف مقابل (سازمان مجاهدین) وجود داشت، فیلم اصلا اجازه نمایش پیدا نمی‌کرد. بنابراین فیلم از قضا نسبت به تاریخ معترض بود و خواسته با نادیده گرفتن برخی مسائل، روایتی نسبتا کرونولوژیک و رئالیستی از رخدادها ارائه دهد، روایت فیلم حاکی از این است که فیلم تاریخی است که از این نظر در سینمای سیاسی، تاریخی و مستند قرار می‌گیرد.
وی افزود: بسیاری از افرادی که فیلم‌های مهدویان را تعقیب کردند، آن را جزو سینمای مستند می‌دانند. اما اینکه خودش معتقد است که فیلم تاریخی نیست، شاید نظر نامناسبی نباشد اما انسجام در این نظر وجود ندارد؛ نظری که مقابل نگاه منتقدان سینمای وی وجود دارد. مهدویان اعتقاد دارد که سینمای‌اش به متن و تحلیل‌های سینمایی وفادار است و نه به واقعیت‌های تاریخی.
رئیس پیشین انجمن جامعه‌شناسی ایران ادامه داد: ضمن اینکه انتظار دارید دیگران نیز مهدویان را تنها برمبنای هنر قضاوت کنند، گویی مسیری که طی کرده، مسیر هنر برای هنر بوده است، در حالی که کارهای وی دلالت‌های شدید ایدئولوژیک دارد که قضاوتی درباره بد یا خوب بودن آن ندارم. از طرفی بسیاری کار مهدویان را با سینمای آوینی یعنی سینمای انقلابی و سینمای متعهد مقایسه کردند.
قانعی‌راد عنوان کرد: برخی از منتقدان آثار مهدویان را در مقابل کارهای اصغر فرهادی (سینمای روشنفکری) قرار دادند، به نظر آنها، سینمای مهدویان هنر انقلابی است که می‌خواهد نشان بدهد که پهلوان‌ها و قهرمانان جمعی ظهور پیدا کردند که با ضدقهرمان‌ها مبارزه می‌کنند اما سینمای فرهادی به تفسیر آنها سینمایی است که می‌خواهد فقر و فلاکت و بدبختی مردم را نشان بدهد و هیچ جهت‌گیری خاصی ندارد. در حالی که کار مهدویان جهت‌گیری خاصی دارد.
سخن گفتن از تاریخ کنونی با نگرانی همراه است
آقاجری نیز با اشاره به نقش فیلم ماجرای نیمروز در آگاهی تاریخی به نسل جدید گفت: در فیلم صحنه‌هایی از درگیری میان دو گروه، اِسانسی از عشق میان یک پسر و یک دختر (در دو طرف جبهه) وجود دارد که روی هم رفته مخاطب را به سمت خود جذب می‌کند. اما در این میان باید گفت همان‌گونه که تاریخ‌نگاری کنونی (تاریخ معاصر) با یک دشواری بسیار جدی روبه‌رو است، (تاریخی که به یک معنا هنوز به تاریخ تبدیل نشده و یک امر سیاسی است) فیلم نیز برای روایت تاریخ با کمبودهایی مواجه است.
وی افزود: بنابراین نباید انتظار داشته باشیم در فیلمی مانند ماجرای نیمروز موضوعی که هنوز جریان دارد و داستان آن هنوز به پایان نرسیده است و دو طرفی که در فیلم می‌بینیم، همچنان مشغول کشمکش و درگیری هستند، زاویه دوربین و روای، روایت دو طرف را بگوید. ما در این فیلم روایت یک طرف را می‌بینیم و اینجاست که سخن گفتن از منظر تاریخ دشوار می‌شود و باعث نگرانی مورخ یا معلم تاریخ است که از سخنانش برداشت نادرستی بشود.
این استاد گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس گفت: به عنوان یک معلم تاریخ به این فیلم نگاه می‌کنم و در عین حال منتقد فیلم نیستم. اگرچه در فیلم مواردی به لحاظ تطبیق نداشتن برخی موضوعات و مسائل دیده می‌شود. از جمله عملیات مهندسی متعلق به سال ۶۱ بود که در صحنه پیکر کشته شده سه نیروی اطلاعاتی در روایت کرونولوژیک (روایت زمانی) به سال ۶۰ منتسب شده بود.
ماجرای نیمروز، فراخوانی خاطره تجربه زیسته است
آقاجری اظهار کرد: تماشای فیلم به نوعی برایم فراخوانی خاطره تجربه زیسته بود، زمانی که در جبهه مقابل مجاهدین خلق بودم و آنها را از نزدیک می‌شناختم اما در این میان اگر بپذیریم که کارگردان قصد روایت تاریخ را ندارد، دو پرسش مطرح می‌شود؛ آیا تماشای فیلم تماشاگر را به تامل وادار می‌کند؟ به عبارتی فیلم تفکرانگیر است؟
وی افزود: دیگر آینکه آیا در این فیلم نهایتا نوعی تقابل عشق و خشونت را می‌بینیم؟ اتفاقا من دوست داشتم در صحنه‌ای که دختر و پسر مقابل هم قرار می‌گیرند، هیچ‌کدام به هم شلیک نکنند؟ اما چرا باید دختر که در جبهه مقابل است به پسر شلیک کند؟ زیرا پیام خشونت‌زدایی و عشق نمی‌تواند یک‌طرفه باشد، ضمن اینکه وقتی تنها خشونت یک طرف را نشان می‌دهد از نیت فیلم دور می‌شود.
فیلم درباره خشونت است نه در رد یا مدح آن
محمدحسین مهدویان گفت: با ساختن این فیلم، هدفم نفی زندگی در خشونت و فضای ناامن بوده است و قصد روایت تاریخ را با جزئیات نداشتم. روایتی که جزئیات بسیاری در بردارد و در یک فیلم قابل انتقال نیست. ضمن اینکه روایت تاریخ سال ۶۰ مساله فیلم نیست.
وی درباره پیام نفی خشونت افزود: حامد یکی از شخصیت‌های فیلم است که به دنبال عشق است ما شخصیتی دیگری به نام کمال داریم که ایجاد خشونت می‌کند و شخصیت خشنی دارد که دختر مورد علاقه حامد را می‌کشد. در عین اینکه باید گفت خشونت یک وجه جذاب نیز دارد اما باید گفت فیلم درباره خشونت است نه در رد یا مدح آن. در حالی که شما به دنبال این هستید که فیلم تکلیفش را با خشونت معلوم کند در حالی که اینکار را نمی‌کند.
حواشی نشست نقد ماجرای نیمروز
فیلم ماجرای نیمروز در حالی در سالن چمران دانشکده فنی دانشگاه تربیت مدرس در حالی نمایش داده شد که به دلیل استقبال غیرقابل پیش‌بینی بسیاری از علاقه‌مندان پشت درهای بسته ماندند. ضمن اینکه منتقدان و کارگردان و فیلمنامه‌نویس آن در میانه نمایش به تماشاگران پیوستند. به دلیل طولانی شدن سخنان منتقدان، پرسش و پاسخ برگزار نشد و تماشاگران با اعتراض به این امر سوال‌های خود را از مهدویان پرسیدند. همچنین به دلیل اتمام وقت سخنان دکتر آقاجری نیمه تمام ماند و با اعتراض تماشاگران مواجه شد. مهدویان نیز در برابر برخی اصطلاحات مانند کرونولژیک واکنش نشان داد و با برخی واکنش‌های هیجانی بیش از پیش توجه حاضران در جلسه را جلب کرد.