«روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه» از راه می‌رسد

کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه» (ربیع‌الثانی ۱۳۰۹- صفر۱۳۱۰ قمری) به کوشش نسرین‌خلیلی و مجیدعبدامین تدوین شده است. این کتاب دومین جلد از مجموعه پنج جلدی خاطرات منتشر نشده روزانه ناصرالدین‌شاه است که به شرح وقایع و اتفاقات در بازه زمانی ربیع‌الثانی ۱۳۰۹ الی صفرالمظفر ۱۳۱۰قمری می‌پردازد.
دکتر مسعود نصرتی، مدیر کاخ گلستان در مقدمه این کتاب آورده است: «کاخ گلستان، به عنوان یکی از بزرگترین مراکز آرشیوی کشور، و با دارا بودن حجم وسیعی از اسناد خطی، کتب نفیس، پرده‌های نقاشی بی‌نظیر، آلبوم‌های عکس و فیلم؛ و اشیاء فراوان تاریخی و فرهنگی، سهم بسزایی در تهیه مواد خام لازم جهت تحقیق و پژوهش را دارا می‌باشد. کتاب حاضر، حاصل تحقیق و پژوهش بر روی بخشی از اسناد گرانبها، موجود در گنجینه ارزشمند اسناد تاریخی کاخ گلستان است که نمایانگر گوشه‌ای از نفایس نهفته در دل مخازن این مجموعه است.
روزنامه‌های خاطرات ناصرالدین‌شاه قاجار، یکی از مهمترین منابع دست اول جهت بررسی و واکاوی اوضاع اجتماعی و فرهنگی دوران قاجار است. از این پادشاه، هزاران برگ سند و ده‌ها آلبوم از مکاتبات و یادداشت‌های متفرقه باقی مانده است، اما هیچ کدام از آنها ارزش خاطراتی را که او به طور مستمر و روزانه نوشته است را ندارد.
با انتشار این کتاب ارزشمند، می‌توانیم بگوییم که نخستین گام‌ها برای شناخت و عرضه اسناد تاریخی موجود در این مجموعه برداشته شده و این راه با پشتکار و همت همکاران عزیزمان در این مجموعه و سایر پژوهشگران عرصه تاریخ معاصر کشور ادامه خواهد یافت.»
کتاب، با شرحی استادانه و شیوه ادبیِ خاص و منحصر به‌فرد، از مسافرتی کوتاه به شهرستان علیشاه‌عوض تهران شروع شده و چنان به زیبایی، به شرح و بسط وقایع این چند روز می‌پردازد که بیشتر حال و هوای یک رمان ادبی را برای خوانده تداعی می‌کند، تا یک روزشمار تاریخی؛ اما بلافاصله، و با استادی و به شیوه‌ای خاص که مختص قلم توانا و پرنویسِ شخصی است که تقریباً در تمامی طول حیات خویش، به ثبت و نگارش خاطرات روزانۀ خود مشغول بوده است، خواننده را به متن وقایع روزانه برده و چنان درگیر حوادث روزمره می‌کند، که دیگر به آسانی توان دل کندن از ادامه مطلب را در خود نمی‌یابد.
از جمله وقایعی که در این کتاب به آنها پرداخته شده است می‌توان به شرح سرقت از تخت تاریخی و مرصع معروف به تخت طاووس، جریان دستگیری سیّدمحمّدکلاردشتی و سرکوب قیام کلاردشت، شیوع بیماری آنفلونزای جهانی و همچنین قیام مردمی معروف به قیام تنباکو اشاره کرد.
در همین ارتباط و در صفحه ۸۱ کتاب می‌خوانیم: «در وقتی‌که از پلّه‌ها بالا می‌رفتیم، پاکتی از نایب‌السّلطنه رسید؛ رویش نوشته بود، راپورتِ کُنت است و فوری است. ملاحظه کردم نوشته بود: درخاﻧﮥ ملاّحسن‌آشتیانی که آخوند تشریف دارند، سیّدعلی‌اکبرتفرشی و شیخ فضل‌الله مازندرانی و پسرِ آقاسیّدصادق مرحوم، شیخ محمّدحسن‌سفیه و غیره جمع شده داد و فریادی دارند که میرزاحسن آشتیانی را حکم شده که از شهر اخراج کنند و مردم جمع شده‌اند که نگذارند و زن و مرد زیادی در کوچه و بام‌ها جمع هستند، داد و فریاد می‌کنند. بسیار اوقاتم تلخ شد.
بعد از رفتن آخوندهای عراقی آمدم پائین در دیوان‌خانه گشته، رفتم سردرِ عمارتِ شمس‌العماره که شهر را تماشا کنم؛ دیدم مردم مضطرب در کوچه راه می‌روند، این‌طرف، آن‌طرف می‌دوند، مثل دیوانه‌ها؛ دکاکین را هم بسته‌اند. بعد آمدم پائین. در این بین نایب‌السّلطنه نفس‌زنان آمد که کار بد شده است، مردم خیلی جمع شده‌اند؛ قال و قیلی دارند. او را فرستادم که آدم بفرستد خانه ملاّها و جمعیّت را برهم بزند. دستخطی هم ...
در ادامه و از صفحه ۱۵۱ خواننده کتاب، به همراه شاه و اعوان و انصارش، به سفری می‌رود که به سفر عراق عجم معروف است. در این سفر با عبور از شهرهای ری، قم، دلیجان، محلاّت، سلطان‌آباد، هزاوه، بروجرد و شهر تاریخی و باستانی نهاوند سفر به پایان رسیده و با عبور از شهرهای تویسرکان، ساوه، پیک و رباط‌کریم و در تاریخ ۲۱محرم ۱۳۱۰قمری از طریق دروازه گمرک وارد تهران شده و سفر عراق عجم پایان می‌پذیرد.
از ابتدای خروج از تهران، تا انتهای بازگشت به پایتخت، شاهد خواهیم بود که با دقت نظر و ریزبینی خاص، هیچ نکته‌ای از خوانندگان پوشیده نمی‌ماند و چنان با استادی به تشریح وقایع و مناظر و نقاط دیدنی طول راه پرداخته شده است که در بسیاری از موارد، خواننده خود را در آن فضا احساس می‌کند.
 کتاب روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه (۱۳۰۹-۱۳۱۰ق.) در ۵۱۴ صفحه به قیمت ۳۵ هزار تومان در قطع وزیری به کوشش موسسه فرهنگی- هنری آفاق گستر کیمیا تا پایان هفته جاری روانه بازار نشر می‌شود.