گزارش همایش ملی هشتادمین سال نهاد مردم‌شناسی در ایران

مراسم گشایش همایش ملی هشتادمین سالگرد نهاد مردم شناسی در ایران دوشنبه ۲۲ آذرماه با حضور شخصیت‌های فرهنگی و مردم‌شناسان در تالار اجتماعات موزه اسلامی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
سید احمد محیط طباطبایی، مشاور رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی در سخنانی با اشاره به اینکه شورای عالی موزه‌ها هر سال محوری را تعیین و حول آن فعالیت موزه‌ها را ترسیم می‌کند، «موزه‌ها روایتگر چالش‌های جامعه و گفتن ناگفتنی‌ها در موزه» به عنوان محور امسال فعالیت‌ها نام برد.
رییس ایکوم افزود: بنا به تعریف موزه که بخشی از میراث فرهنگی تاریخی، طبیعی و هنری بشر را حفاظت می‌کند، یک نگاه اصلی و شاخص درون موزه نگاه مردم‌شناسی به حوزه موزه‌ای است.
وی با بیان اینکه هر موزه و فضای فرهنگی می‌تواند از نگاه مردم‌شناسی خود را تعریف کند، اظهار کرد: اینکه موزه‌ای به‌صورت تخصصی مردم‌شناسی باشد درست است اما هیچ موزه‌ای اعم از باستان‌شناسی، هنر، علم، فناوری و... نمی‌تواند خود را جدای از تفسیر مردم‌شناسی در مورد خودش بداند.
محیط طباطبایی با اشاره به محور امسال فعالیت‌های ایکوم گفت: ایکوم همچون دهه گذشته مانند یونسکو به دنبال حفظ ارزش‌هایی است که منجر به صلح و همزیستی میان اقوام، ملت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون می‌شود و این صلح و همزیستی حاصل گفتن ناگفته‌هایی است که تنها می‌تواند در فضای موزه‌ای شکل گیرد.
وی یک پایه این گفتمان را در حوزه مردم‌شناسی و شناخت هویت‌های فرهنگی مردمانی دانست که تشکیل‌دهنده گروه‌های مختلف در جامعه و جهان هستند.
محیط‌طباطبایی با اشاره به اینکه ایکوم نقش غیر قابل‌انکاری را برای این نگاه و تفسیر قائل است، تصریح کرد: با توجه به محور امسال ایکوم فعالان در این حوزه باید با ایجاد این گفتمان‌ها نزدیکی و همگرایی را میان اقوام کشور و همزیستی با جوامع مختلف شکل دهند.
به گفته وی، انتقال روایت‌های غلط از نسلی به نسلی دیگر تداوم کینه‌ها را موجب شده به نحوی که اکنون خشونت کل دنیا را در بر گرفته است. موزه‌ها به عنوان یک مکان مهم و تکیه‌گاه اصلی این فرصت را برای تفسیر این گفتمان قدیمی و نزدیکی به میراث مشترک فراهم می‌کنند.
محیط‌طباطبایی ایران را در بین جوامع تاریخی نمونه شاخصی دانست که در آن تفکرات مختلف می‌توانند به یک اشتراک و میراث مشترک که هویت ملی را رقم می‌زند، برسند و در نهایت نوعی صلح که در بیرون از ایران نوعی همزیستی را با سایر ملل همجوار خواهد بود، سبب شوند.
وی افزود: اگر چه امروز موزه ملی مردم‌شناسی نداریم و جای آن خالی است اما نگاه مردم‌شناسی فراتر از نهاد و موزه مردم‌شناسی است، نگاهی که در قالب کتب درسی، آموزش رسمی و غیر رسمی است که بدون این رویکرد جامعه دچار مشکل‌های فراوانی اعم از صلح، پایداری، توسعه و... در حوزه‌های مختلف می‌شود.
طباطبایی در پایان با تاکید بر ضرورت توجه به مردم‌شناسی تصریح کرد: اگر می‌گوییم صد سال پیش، قبل از سیاست‌های تمرکزگرایی دولت پهلوی که تا به امروز تشدید شده مردم بهتر زندگی می‌کردند به این دلیل است که این نوع نگاه در تمامی رفتارهای حاکمیتی و ارتباطی مردم وجود داشته و جامعه به واسطه نگاه مردم‌شناسی در وضعیت بهتری بوده است.
مردم‌شناسی حلقه اتصال گذشته به جهان کنونی
طه هاشمی، معاون فرهنگی و امور دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: رشته مردم‌شناسی می‌تواند با حفظ داشته‌های گذشته زمینه انتقال به آینده را به گونه‌ای فراهم کند که بریدگی و شکافی ایجاد نشده و هویت ملی و فرهنگی به خوبی به آینده منتقل شود.
وی با اشاره به پیوند بین مردم‌شناسی و آینده‌نگری گفت: برای رصد مسایلی که جامعه در آینده با آنها مواجه خواهد شد باید به مردم‌شناسی توجه ویژه ای داشته باشیم.
این مقام مسئول در ادامه به سرعت رشد تکنولوژی و توسعه علم در دنیا اشاره کرد و گفت: سرعت رشد تکنولوژی و علم، انسان را به مرحله جدید می‌برد و انسان جدیدی در حال تولد است و این همان چیزی است که ضمن قطع عقبه انسانیت انسان همه آنچه در حوزه مطالعات دین و فرهنگ داریم را تحت تاثیر قرار دهد.
هاشمی در ادامه به مطالعه و بررسی در زمینه علل همزیستی و زندگی مسالمت‌آمیز بین ادیان مختلف در ایران با همکاری استادان حوزه فرهنگی، باستان‌شناسی و مردم‌شناسی اشاره کرد و گفت: براساس این مطالعات، امنیت و هویت ملی و یکپارچگی کشور در گرو این است که خرده فرهنگ‌ها و تنوع آنها را به رسمیت بشناسیم.
به گفته معاون فرهنگی و امور دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی، زمان جدا از هم کار کردن حوزه‌هایی مثل میراث فرهنگی و مراکز تولید علم مانند دانشگاه سپری شده است.
وی در ادامه از ثبت نخستین جایزه مردم‌شناسی به نام استاد باستانی‌پاریزی در دانشگاه آزاد خبر داد و گفت: این جایزه مصادف با سالروز تولد باستانی‌پاریزی طی مراسمی در کرمان با موضوع تاریخ فرهنگ و ادب عامه و مردم‌شناسی اهدا می‌شود.
مشاهیر موضوع پایان نامه‌های دانشجویی
هاشمی از آغاز طرح مفاخر و مشاهیر در دوم دی ماه خبر داد و افزود: شخصیت‌های علمی، هنری و تاریخی توسط واحدهای دانشگاه آزاد شناسایی شدند و همه آنها در سطوح محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی سطح‌بندی شدند و قرار است این شخصیت‌ها موضوع پایان‌نامه دانشجویی در رشته‌های مرتبط در سراسر کشور باشند.
معاون فرهنگی و امور دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی، این اقدام را گامی موثر برای حفظ و احیا شخصیت‌های مهم عنوان کرد و گفت: جمع‌آوری اطلاعات و احیا مفاخر و مشاهیر حوزه‌های مختلف جلوی ثبت برخی از این شخصیت‌ها توسط سایر کشورها به نام خودشان را خواهد گرفت.
وی در ادامه از برگزاری همایش تعزیه، شناخت و نگاهی نو به یک هنر کهن در محرم سال آینده خبر داد و گفت: محور اصلی این برنامه استادان و دانشجوها هستند.
هاشمی با اشاره به این که کل فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها در سال‌های بعد از انقلاب حدود ۱۱ میلیون نفر بوده است و بیش از ۵.۵ میلیون نفر آنها از دانشگاه آزاد اسلامی فارغ‌التحصیل شده‌اند، از ارتباط خوب دانشگاه با میراث و همچنین حوزه پژوهشگاه خبر داد.
وی افزود: در سال ۹۵ اولین جشنواره اقوام و میراث معنوی در کرمان با حضور دانشجوها و استادان در سراسر کشور برگزار شد.
او از پیامبر اسلام به عنوان انسان‌شناس‌ترین فرد در میان مسلمانان نام برد و گفت: پیغمبر با خوی مهربان و صلح طلبانه و شناخت مردم توانست توجه بخش وسیعی از مردم جهان را خود معطوف کند.
معاون فرهنگی و امور دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی در پایان یاد و خاطره مرحوم کوهی کرمانی و مرحوم روح‌الامینی را گرامی داشت.