انتشار کتاب جایگاه آیات و احادیث در اندرزنامه‌های سیاسی تاریخ میانه ایران

نگارش اندرزنامه‌‌سیاسی یا سیاستنامه که می‌توان گفت همان نظریه سلطنت مطلقه بوده، شیوه‌ای از حکومت‌داری است که از ایران باستان (دوره ساسانی) به اندیشه سیاسی ایران دوره اسلامی منتقل شده است. اندرزنامه‌های سیاسی به منظور تأثیرگذاری در رفتار سیاسی پادشاهان و تصمیم سازان حکومت نگاشته شده و یکی از منابع مهم، در اندیشه سیاسی اسلام و ایران به شمار می‌رود. منظور از نگارش اندرزنامه‌های سیاسی توصیه به پادشاه برای انجام رفتارهای سیاسی مناسب جهت حفظ قدرت سیاسی می‌باشد.
مطالعات تاریخی نشان داده است که جریان‌های مختلف فکری، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، در ایران پس از اسلام، در جهت تبیین و توجیه اهداف و مقاصد مورد نظر خود، از آیات و احادیث کمال استفاده و در موارد زیادی نیز سوء استفاده را برده‌اند. قرآن کریم و احادیث اگرچه فی‌نفسه نعمت و منبع عظیم معارف الهی و الگویی برای یک زندگی ایده‌آل می‌باشند، اما سوء استفاده از آنها در جهت دستیابی به مقاصد سیاسی و یا برداشت‌های سطحی و عدم آگاهی از شأن نزول آیات و احادیث و مسائلی اینگونه، در بسیاری از موارد، مشکلات فراوانی ایجاد کرده، که از صدر اسلام تا دنیای معاصر امروز می‌توان به شمار زیادی از آنها اشاره کرد.
مسأله اساسی این تحقیق نیز در همین راستا بوده و به بررسی نقش و جایگاه آیات قرآن کریم و احادیث در اندرزنامه‌های سیاسی تاریخ میانه ایران می‌پردازد و پاسخ به این پرسش محوری است که «منحنی استفاده از آیات و احادیث در اندرزنامه‌های سیاسی ایران پس از اسلام در تاریخ میانه دچار چه نوساناتی شده و علت تداوم استفاده از آیات و احادیث غالبا مشابه به عنوان یکی از مهم‌ترین آبشخور‌های جریان فکری سنت اندرزنامه‌نویسی سیاسی در این دوره تاریخی چه بوده است»؟
در این تحقیق موضوع یاد شده، در اندرزنامه‌های سیاسی محدوده مکانی ایران عصر میانه
(از برآمدن غزنویان تا برافتادن ایلخانان مغول) و ظرف زمانی ۳۵۱ ﻫ.ق تا ۷۵۶ ﻫ.ق بررسی ‌شده و مورد تحلیل و بازخوانی قرار ‌گرفته است.
نویسنده در صفحه ۲۴ کتاب درباره مبحث مهم عدالت در کتاب «نصیحه‌الملوک» اثر امام محمد غزالی آورده است: «این کتاب به میزان قابل توجهی به بحث عدالت پرداخته است و در بحث توامانی دین و ملک و اندیشه انتخاب الهی پادشاهان و وجود فره ایزدی در آنان به آیات و احادیث مهمی استناد کرده است. در مورد عقلانیت و مسائل اخلاقی نیز مطالب متنوع و آموزنده‌ای را آورده و مانند قابوس‌نامه و سیاست‌نامه امور خلاف شریعت و اخلاق مانند شراب خوردن و ... را عادی جلوه نداده و مانند کلیله و دمنه حکایات حاوی نکات غیر اخلاقی ندارد.»
«عقلانیت و مسائل اخلاقی» سرفصلی دیگر از کتاب حاضر است که در صفحه ۷۹ می‌خوانیم: «یکی از موضوعاتی که در همه اندرزنامه‌ها به آن توجه شده، بحث عقلانیت و خردورزی است که برای بیان اهمیت آن از آیات و احادیث و روایات بزرگان و پادشاهان ایران باستان و فلاسفه یونان و ... استفاده شده است. البته منظور از عقلانیت در اندرزنامه‌ها صرفا بیان اهمیت عقل و خرد و فواید استفاده از آن مانند مشورت کردن و رعایت اخلاق فردی و اجتماعی است، چراکه پیش‌تر هم اشاره شد، اندیشه کلامی مورد قبول غالب اندرزنامه‌نویسان، اشعری می‌باشد که اساسا جایگاهی برای خردگرایی در مسائل مختلف به‌خصوص در امور دینی قائل نبوده و عقل را ابزار مناسبی برای تشخیص حسن و قبح نمی‌داند.»
در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است: «از جمله موانع و مشکلات این پژوهش این بود که برخلاف اکثر کتب، رسالات و تحقیقات حوزه تاریخ که به بررسی سیر تاریخی وقایع مختلف می‌پردازد، سیر تاریخی اندیشه سیاسی مورد مطالعه قرار گرفته و به نوعی بررسی فلسفی تاریخ نیز می‌باشد و نه تنها مرتبط با تاریخ است، بلکه پلی است میان‌رشته‌‌های علوم سیاسی و علوم قرآن و حدیث و ادبیات، چراکه به بررسی و تحلیل اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی اندرزنامه‌نویسان بر مبنای آیات و احادیث موجود در اندرزنامه‌ها و مقایسه آنها با تفاسیر قدیمی قرآن کریم که در همان زمان نوشته شده می‌پردازد، که نیازمند مطالعات متنوع و متعددی در حوزه‌های مختلف تاریخی، سیاسی، قرآنی، حدیثی و ادبی می‌باشد.»
این کتاب که پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته تاریخ اسلام بوده به عنوان پایان نامه برگزیده در شانزدهمین جشنواره پایان نامه سال دانشجویی و نیز در گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات مورد تقدیر واقع شده است
سی امین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران. بخش ناشران دانشگاهی. سالن ۱۰۵. غرفه ۹۹ تا ۱۰۲. انتشارات جهاد دانشگاهی