انتشار کتاب «پیشگامان مهندسی نوین در ایران»

انتشارات «شیلان» کتاب «پیشگامان مهندسی نوین در ایران» را با موضوع نخستین مهندسان ایرانی عصر قاجار در ۲۵۶ صفحه منتشر کرده است.
چکیده کتاب:
در‌جریان جنگ های ایران و روس و متعاقب شکست هایی که متوجه لشکریان ایران گردید، عباس میرزا ولیعهد و قائم مقام وزیر او به این نکته پی بردند که با وسائل ابتدائی و قشون ناهماهنگ و نامتحدالشکل و سایر کاستی ها قادر به مقاومت در مقابل تجهیزات و قشون روسیه نیستند، از این رو ناگزیر از کمک های خارجی شدند. در این برهه ناپلئون نیز به سبب درگیریهایی که با انگلیس و روسیه داشت،جهت پیشبرد مقاصد سیاسی- نظامی خود آماده برقراری ارتباط با ایران شد و طی معاهده فین کن اشتاین هیات نظامی ،سیاسی به سرپرستی ژنرال گاردان راهی ایران کرد.این هیات مرکب از متخصصان نظامی، مهندسی، مهندسی جغرافیا، مامور نقشه برداری، مترجم، طبیب و مبلغ مذهبی بودند.علاوه بر این،گاردان متعد شدکه فرانسه مساعدت های دیگری به ایران خواهد کرد، از آن جمله، هر ساله جمعی از جوانان ایرانی برای تحصیل به فرانسه اعزام شوند، اما طولی نکشید که ناپلئون با تزار روسیه سازش و فتحعلی شاه را در مقابل دشمن تنها گذاشت.دولتمردان آن عصر مملکت بدین نتیجه رسیدند که ناگزیر از فراگیری علوم و فنون و صنایع اروپا هستند و تنها چاره کار تربیت معلم است .
بدین سبب اولین کاروان دانشجویی به همت عباس میرزا برای تحصیل علوم جدید عازم اروپا شد. این کاروان مرکب از دو نفر بودند؛ (یکی از آنان برای آموختن نقاشی به سبک جدید و دیگری برای فراگرفتن طب و دواسازی در نظر گرفته شدند .آن دو علی رغم مشکلات و مرارت های زیاد به همراه سفیر انگلیس عازم آن دیار شدند.) و با این که هزینه تحصیل این محصلین کم نبود و یکی از آنها درهنگام تحصیل درگذشت،بازعباس میرزا پنج محصل دیگر را که دو نفر آنان برای فراگرفتن رشته مهندسی بودند راهی انگلستان کرد.میرزا رضا- سلطان توپخانه برای تکمیل دانش و فنون توپخانه- و میرزا سید جعفر- برای تحصیل در رشته مهندسی- محصلین اعزامی پس از فراغت از تحصیل به ایران بازگشتند،به هر یک از آنان کاری ارجاع شد.به این مهندسان نیزمناسبی داده شدکه در سالهای بعد منشاء تحولات بسیاری در ایران گردیدندکه به ایجاز ذکر می گردد:
۱- میرزا رضا مهندس باشی
- میرزا رضا در سال ۱۲۵۰ق. به خراسان مامور شد و همراه سپاه ایران در جنگ هرات شرکت داشت.تمامی استحکامات، قلعه های نظامی،سنگرو کانال ها به همت او بنا شد، ودرضمن مامور ترجمه کتاب «صواعق النظام»شد.
- در سال ۱۲۵۵ق. مامور خوارزم گردید و پس از انجام ماموریت به ایران بازگشت.
- پس از آن که میرزا تقی خان امیر کبیر تصمیم به تاسیس دارالفنون گرفت، میرزا رضا مهندس باشی مامور طراحی و ساخت مدرسه دارالفنون شد.
- ساخت سد ناصری، این سد در زمان فتحعلی شاه کنار رود کرخه ساخته شد ، اما به سبب سراشیبی و سستی خاک، مسیر آب به نقطه دیگری انتقال یافت و در طی سالهای بعد تلاش های مستمری انجام گرفت که هیچ یک به نتیجه نرسید تا این که میرزا رضا مهندس مامور ساخت این سد شد و او توانست با گماردن ۱۵۰۰ کارگر سد را در سال ۱۲۶۸ق. به اتمام برساند. این سد به« سد ناصری» معروف است.
- عضویت در مجلس شورای مصلحت خانه، در زمان صدارت آقاخان نوری،ناصرالدین شاه تصمیم گرفت علاوه بر مجلس شورای دولتی،« مجلس مصلحت خانه »برای امور دولت بوجود آورد که میرزا رضا نیز یکی از اعضای آن مجلس بود.
- میرزا رضا علاوه بر مناسب ذکر شده کتاب ها ی ذیل را نیز تالیف و ترجمه کرد:
- تاریخ تنزیل و خرابی دولت روم(در دو جلد)
- تاریخ پطرکبیر
- تاریخ ناپلئون اول(دو جلد)
- صواعق النظام
- رساله در فشنگ
- کلیات سعدی
۲- میرزا جعفر مهندس باشی
وی از خانواده قائم مقام فراهانی بود،پس از فراغت از تحصیل و بازگشت به ایران عمده مشاغل و مناسب وی از قرار ذیل بود:
- بنای مهندس خانه،او در ابتدا مهندس خانه ای بنا و در آن به تعلیم فنون ریاضی و هندسه پرداخت، و به پاس خدماتش یکی از قرای آذربایجان بعنوان تیول به او واگذار گردید.
- در قشون کشی ایران به چمن کالپوش(در شمال استان گلستان فعلی) به همراه قشون راهی آن دیار شد، وامور مربوط به مهندسی و ساخت استحکامات برعهده او بود.
- از سال ۱۲۵۲ تا۱۲۵۹ق.سفیر ایران در دربار عثمانی بود؛ و در مناقشات ایران- عثمانی خدمات شایانی انجام داد.
- وی در زمان سفارت، برای نخستین بار دو قرارداد سیاسی- تجاری با کشورهای بلژیک و اسپانیا منعقد کرد.
- دراواخر سال ۱۲۵۹ق. مامور رفع مناقشات ایران و عثمانی گردید.همچنین در این سال مامور ارسال نشان و تمثال برای فرمانفرمای گرجستان گردید.
- در سال ۱۲۶۰ق.مهندس خانه را بنا و به مدت چهار سال به تربیت و تعلیم مهندس و محاسب مشغول بود.و جهت تدریس کتاب«بدایع الحساب» را تالیف کرد.
- در دوره سلطنت ناصرالدین شاه مامور تعیین خطوط مرزی ایران- عثمانی گردید، و از خرمشهر تا کوه های آرارات را نقشه برداری و مرز را تعیین کردند.
- در ماموریت به خوزستان آثار تاریخی از دوران اسلامی کشف و به مرکز ارسال کرد.
- پس از عزل آقاخان نوری(صدر اعظم) به منظور جلوگیری از تمرکز قدرت دارالشورای کبری تاسیس و میرزا جعفر از ابتدا تا آخر عمر ریاست شورای مذکور را بر عهده داشت.(در بیان وظایف و حدود اختیارات این منصب دستورالعملی نیز تدوین نمود.)
- در سال ۱۲۷۶ق. بعنوان سفیر فوق العاده منصوب و به انگلیس اعزام شد، این ماموریت یک سال بطول انجامید.
- میرزا جعفر در اواخر عمر به تولیت آستان قدس رضوی منصوب و از عمده کارهای وی در این سمت: رواق دارالسعاده در صحن کهنه و تاسیس دارالشفای آستان قدس رضوی می باشد.
- میرزا جعفردر جمادی الثانی ۱۲۷۹ق. در مشهد درگذشت، و بنا به وصیت وی فرزندانش از مال خاصه ایشان بنای دارالشفا را به انجام رساندند.
- میرزا جعفر مهندس باشی علاوه بر فعالیت های سیاسی و عمرانی کتابهای ذیل رانیز تالیف نموده است:
- رساله تحقیقات سرحدیه
- خلاصة الحساب
- طرز حکومت ایران و مقایسه آن با حکومتهای اروپا
- جغرافیای جهان
- کتابچه سفارت میرزا جعفر خان مشیرالدوله
(پس از تدوین زندگینامه هر یک از مهندسان اسناد تاریخی مربوط به هر یک از آنان بازنویسی و با توضیحات لازم پیوست گردیده است.)
جهت تهیه این کتاب با شماره ۰۹۱۲۲۷۱۲۴۳۲ تماس بگیرید.