لایحه هیأت علمیهٔ نجف اشرف در تشریح مشروطیت

بسم الله الرحمن الرحیم
چون به موجب مکاتیب معتبره واصله از امهّات بلاد، مواد فاسده مملکت این موقع را مغتنم و به اسم مشروطه خواهی خودی به میان انداخته مقاصد فاسده خود را در لباس مشروطیت اظهار و موجبات تشویش اذهان مسلمین را فراهم آورده و مینمایند، لهذا محض سدّ این باب الابواب فساد و افساد و توضیحاً للواضح اظهارمینمائیم:
مشروطیّت هر مملکت عبارت از محدود و مشروط بودن ادارات سلطنتی و دوایر دولتی است به عدم تخطّی از حدود و قوانین موضوعه بر طبق مذهب رسمی آن مملکت، و طرف مقابل آنکه استبدادیّت دولت است عبارت از رها و خودسر بودن ادارت سلطنتی و دوایر دولتی و فاعل مایشاء و حاکم مایرید و قاهر بر رقائب و غیر مسئول از هر ارتکاب بودن آنها است در مملکت.
و آزادی هر ملّت هم که اساس مشروطیت سلطنتی مبتنی بر آن است عبارت است از عدم مقهوریتّشان در تحت تحکّمات خودسرانه سلطنت و بی مانعی در احقاق حقوق مشروعه ملّیّه؛ و رقیّت مقابله آن هم عبارت از همین مقهوریت مذکوره و فاقد هر چیز بودن در مقابل اراده دولت است.
و چون مذهب رسمی ایران همان دین قویم اسلام و طریقه حقّهٔ اثنی عشریه صلوات الله علیهم اجمعین است. پس حقیقت مشروطیت ایران و آزادی آن عبارت از عدم تجاوز دولت و ملتش از قوانین منطبقه بر احکام خاصه و عامه مستفاده از مذهب و مبتنیه بر اجرای احکام الهیه عزّ اسمه و حفظ نوامیس شرعیّه و ملیه و منع از منکرات اسلامیه و اشاعه عدالت و محو مبانی ظلم و سدّ ارتکابات خودسرانه و صیانت بیضه اسلام و حوزه مسلمین و صرف مالیهٔ مأخوذه از ملت در مصالح نوعیه راجعه به نظم و حفظ و سد ثغور مملکت خواهد بود.
و مبعوثان ملت هم امنائی خواهند بود که خود ملت به معاشرت تامه آنها را به وثاقت و امانت و درایت کامله شناخته برای مراقبت در این امور انتخاب نمایند.
آنچه این خدّام شریعت مطهره به وجوب اهتمام در استقرار و استحکام آن حکم نمودیم و به منزله مجاهدت در رکاب امام زمان ارواحنا فداه دانستیم این مطلب بود اساس مسلمانی بر این مطلب مبتنی و در فصل دوم متمم قانون اساسی هم که سابقاً امضا نمودیم، لزوم عدم مخالفت قوانین موضوعه با احکام شرعیه را تصریح و کاملاً این معنی رعایت شده.
و امیدواریم که إن شاءالله تعالی عموم ملت هم در انتخاب مبعوثان خود از مردمان صحیح و کامل و کسانی که به معاشرت کامله عدم خیانت ایشان به دین و دولت و مملکت و ملت معلوم شده باشد بذل مراقبت نموده و خواهند نمود، و مبعوثان عظام هم حق امانت داری را کما ینبغی ادا و سر موئی خیانت به هیچکدام را البته روا نخواهند داشت بعون الله تعالی و حسن تأییداته.
همچنان که مشروطیت و آزادی سایر دول و ملل عالم بر مذهب رسمیه آن ممالک استوار است همینطور در ایران هم بر اساس مذهب جعفری علی مشیّده السّلام کاملا استوار و مصون از خلل و پایدار خواهد بود و هیچ صاحب غرض فاسد و مفسدی متمکن نخواهد بود که خدای نخواسته خودی به میان اندازد و بر خلاف قوانین و احکام مذهب جعفری حکم قانون جعل و زندقه و بدعتی احداث و قانون اساسی و اصل مشروطیت ایران را نقض و استبدادی به شکل ملعون دیگر به مراتب اشنع از اول برپا نماید.
و البته اسلام پرستان مملکت و سرداران عظام ملت ایّدهم الله تعالی که جانهای خود را در طریق این مقصد بزرگ اسلامی فدا نموده اند کاملاً مراقب و هرگز چنین استبداد ملعونی را تن در نخواهند داد. إن شاءالله تعالی و لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم.
الاحقر عبدالله المازندرانی- الاحقر محمدکاظم الخراسانی
منبع
حبل المتین، کلکته، سال ۱۷، شماره ۲۹، ۲٦ محرم ۱۳۲۸، صفحه ۹
بازخوانی و انتخاب متن
هادی خسروی‌زاده