گزارش ​نشست نقد و بررسی کتاب «ویرایش از زبان ویراستاران»

نشست نقد و بررسی کتاب «ویرایش از زبان ویراستاران: آنچه نویسندگان باید درباره کار ویراستاران بدانند»، عصر روز چهارشنبه (۲۸ مهرماه) با حضور مژده دقیقی، احمد کسایی‌پور و علاقه‌مندان به این حوزه در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
مژده دقیقی در ابتدای این نشست در توضیح این کتاب گفت: این کتاب مجموعه ۳۸ مقاله از ویراستاران باتجربه آمریکایی است که هر کدام از این ویراستاران در این کتاب، نگاه تخصصی خودشان به ویرایش را مطرح کرده‌اند. برخی از ابعادی که این ویراستاران در این اثر مطرح می‌کنند، اصلا در سازوکار نشر ایران وجود ندارد و به همین دلیل برای ما ناآشنا و بی‌سابقه است.
وی ادامه داد: گردآورنده این کتاب شخصی به اسم جرالد گراس، یکی از ویراستاران برجسته آمریکاست. این کتاب تا به امروز در سه ویراست در سال‌های ۱۹۶۲، ۱۹۸۵ و ۱۹۹۳ منتشر شده و کتابی که مشاهده می‌کنید از ویراست سوم تهیه شده است. در ویراست سوم تنها پنج مقاله از ویراست‌های قبلی وجود دارد و سایر مقالات، مقاله‌های جدیدی هستند که برای این ویراست نوشته شده‌اند.
این مترجم و ویراستار با اشاره به ساختار این اثر اظهار کرد: این کتاب نسبتا کتاب جدیدی است و مرجع مهمی برای هنر و فن ویرایش در ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شود. مقالات در این اثر به دو بخش نظری و عملی تقسیم می‌شوند که بخش نظری شامل ۹ مقاله و بخش عملی از ۲۹ مقاله تشکیل شده است.
وی افزود: در این اثر مراحل مختلف آماده‌سازی و نشر کتاب، از شکل گرفتن فکرش تا ویرایش ساختاری، محتوایی، زبانی، فنی، چاپ، توزیع و بازاریابی کتاب مطرح می‌شود. رابطه ویراستار با جامعه و رابطه ویراستار با مولف از مهم‌ترین مسائلی است که نویسندگان مقالات به آن توجه کرده‌اند.
دقیقی در معرفی گردآورنده این کتاب گفت: جرالد گراس دو سال پیش در سن ۸۱ سالگی درگذشت. او بیش از ۵۰ سال به کار ویراستاری پرداخت و موسسه‌ای به اسم «جرالد گراس و همکاران» را تاسیس کرد که این موسسه به شکل قراردادی به‌عنوان ویراستار یا پزشک کتاب با موسسه‌های نشر همکاری می‌کرد. او علاقه زیادی به آموزش و پرورش نسل جوان داشت و مقالات این کتاب را نیز با همین هدف سفارش داد. گراس با گردآوری این مقالات سعی کرده تا فرآیند ویرایش و گوشه‌هایی از کار نشر را برای طیفی از مخاطبان روشن کند.
کتاب «ویرایش از زبان ویراستاران» گنجینه‌ای از تجربه‌هاست
احمد کسایی‌پور دیگر سخنران این نشست با اشاره به فعالیت‌های انجام شده برای ترجمه این اثر اظهار کرد: ترجمه این اثر را در سال ۷۵ شروع کردیم و پروسه ترجمه آن کمی طولانی شد، چراکه در آن زمان امکاناتی که امروز در دسترس مترجمان است در اختیارمان نبود. این کار پروژه سختی بود که با همدلی، دوستی و رفاقت جلو رفت و به پایان رسید.
وی ادامه داد: در این اثر ارزشمند با مجموعه مقالاتی مواجه هستیم که به‌صورت داستانی نوشته شده‌اند. سرشت نویسندگی تنهایی را می‌طلبد تا نویسنده بتواند کارش را انجام دهد، اما ویراستاری برخلاف نویسندگی یک کار گروهی است و ویراستار باید ارتباط نزدیکی با نویسنده، ناشر و سایر افراد داشته باشد، بنابراین این کار به‌صورت گروهی انجام شد.
این ویراستار در توضیح تفاوت شغلی یک ویراستار خارجی با ایرانی گفت: یک ویراستار کاربلد در آمریکا از هر ۵۰ اثر یکی را قبول می‌کند و این در شرایطی است که تعداد چاپ عناوین کتاب در این کشور بسیار زیاد است، اما متاسفانه در کشور ما شرایط به شکل دیگری است. در این کشورها ویراستار قبل و بعد از پروسه ویراستاری باید شبکه ارتباطی بسیار خوبی داشته باشد و این از وظایف کاری اوست.
کسایی‌پور افزود: به‌نظرم این کتاب گنجینه‌ای از تجربه‌هاست و به همین دلیل کتاب بسیار پراهمیتی است. این کتاب می‌تواند به‌عنوان یک اثر ادبی در جامعه استفاده شود و می‌تواند الگویی برای مقاله نوشتن باشد. ما در جغرافیای نشر خود به چنین کتاب‌هایی نیاز داریم تا متوجه شویم که چقدر تفاوت میان ما و سایر کشورهاست.
وی با اشاره به مطالب بیان شده در این کتاب اظهار کرد: این کتاب سبک ویرایش آمریکایی است که آثار برجسته بسیاری براساس آن منتشر شده‌اند، اما باید توجه داشته باشیم که این دلیل محکمی برای استفاده همگانی نیست، چراکه افراد سرشناس زیادی نیز هستند که مطالب بیان شده در این کتاب را قبول ندارند و حرف‌‌های بیان شده را رد کرده‌اند.
این ویراستار ادامه داد: در کشور ما افرادی هستند که چندان تمایلی برای ویرایش کتاب‌هایشان ندارند، اما مطمئنم که این افراد با خواندن این کتاب مجاب خواهند شد که کارهای خود را قبل از انتشار ویرایش کنند. این کتاب به ما یادآور می‌شود که ۲۵ سال با صنعت نشر جهانی فاصله داریم که البته من معتقدم فاصله بیش از این‌هاست، اما همین یادآوری تلخ، فرصتی است تا آینده را ببینیم و متوجه شویم که اگر درست گام برداریم، می‌توانیم به چه جایگاهی دست پیدا کنیم.
کامپیوتر هم می‌تواند کار ویراستاران ایرانی را انجام دهد
علی صلح‌جو دیگر سخنران این نشست که بنا به دلایلی نتوانست در این نشست حاضر شود، فیلمی از صحبت‌های خود را آماده و برای مسئولان نشست ارسال کرده بود. صلح‌جو در این فایل تصویری در توضیح این اثر عنوان کرد: این کتاب از چند جنبه حائز اهمیت است؛ اول این‌که این کتاب با آنکه خیلی جدید نیست و در سال ۱۹۹۳ نوشته شده، اما با این حال نشان می‌دهد که چقدر تعریف ما از ویرایش با آن تعریفی که آمریکایی‌ها دارند، متفاوت است و به‌نظر من توجه به این تفاوت و فاصله می‌تواند بسیار مهم و مفید باشد.
وی افزود: در این کتاب به مسائلی پرداخته شده که در کشور ما اصلا وجود ندارد یا به وظایفی از کار ویراستار اشاره شده که کاملا با وظایف یک ویراستار ایرانی متفاوت است. البته بخشی از این متفاوت بودن به ساختار موسسه‌های نشر آمریکا برمی‌گردد، اما به هر حال ما می‌توانیم از این مطالب ایده بگیرم. برای مثال در این کشور ویراستار بعد از انتشار کتاب وظیفه دارد تا برای کتاب جلسه تلویزیونی برگزار و در کانالی که مربوط به این کار است، اثر را معرفی کند.
این ویراستار با اشاره به اقداماتی که یک ویراستار در کشوری مانند آمریکا انجام می‌دهد، گفت: با مطالعه این کتاب متوجه می‌شویم که در چنین کشورهایی، ویراستار دغدغه بازار هم دارد، چراکه می‌داند فرهنگ و اقتصاد در تقاطعی به‌هم می‌رسند، بنابراین ویراستار باید همراه با ناشر حرکت کند.
صلح‌جو در توضیح تفاوت‌های کار ویرایش در ایران با سایر کشورها اظهار کرد: اصولا کار ویراستاری در کشور ما خیلی ساده‌ است به شکلی که یک کامپیوتر یا دستیار ویراستار نیز می‌تواند آن‌را انجام دهد و این موارد است که باعث تفاوت ویراستاران ما با ویراستاران غربی می‌شود. این کتاب ارزش ساعت‌ها صحبت و اظهارنظر را دارد، چراکه نگاه ما را تغییر می‌دهد و باعث می‌شود که به نکاتی که ارزش ندارند، نپردازیم.
نشست نقد و بررسی کتاب «ویرایش از زبان ویراستاران: آنچه نویسندگان باید درباره کار ویراستاران بدانند» بعد از پایان سخنرانی‌ها و صحبت‌های دوستانه میان سخنرانان با افراد حاضر در جلسه به کار خود پایان داد.